Ας κάνουμε τον ψηφιακό κόσμο ασφαλή για τις γυναίκες και τα κορίτσια

Τι θα κάνατε αν το πρόσωπό σας εμφανιζόταν σε ένα βίντεο που δεν γυρίσατε ποτέ; Ή αν ένας άγνωστος στο διαδίκτυο, ξαφνικά, γνώριζε τη διεύθυνση του σπιτιού σας, τον χώρο εργασίας σας, ακόμη και την ώρα που το παιδί σας τελειώνει τα μαθήματα;
Για εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια, αυτά δεν είναι απλώς τρομακτικά «τι θα γινόταν αν» – είναι πραγματικότητα. Αυτό που ξεκίνησε ως χώρος σύνδεσης και ευκαιριών, για πάρα πολλές έχει γίνει ένας τόπος ανεπιθύμητης έκθεσης και φόβου. Το διαδίκτυο αντανακλά τις κοινωνίες μας – και μερικές φορές μεγεθύνει σοκαριστικά τις πιο σκοτεινές τους πλευρές.
Καθώς η Ευρώπη τιμά την 25η Νοεμβρίου, την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, ας μην ξεχνάμε ότι αυτή η μάχη δεν περιορίζεται πλέον στα σπίτια, στους δρόμους ή στους χώρους εργασίας. Τώρα φτάνει βαθιά στον ψηφιακό κόσμο – έναν κόσμο που διαμορφώνει τον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε και μιλάμε, αλλά πολύ συχνά αφήνει τις γυναίκες απροστάτευτες.
Η διαδικτυακή κακοποίηση δεν είναι πλέον τόσο σπάνια. Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι περίπου οι μισές γυναίκες έχουν βιώσει κάποια μορφή ψηφιακής βίας, που κυμαίνεται από καταδίωξη (stalking) και παρενόχληση έως τη διαμοιρασμό προσωπικών εικόνων χωρίς συγκατάθεση. Κάθε στατιστικό στοιχείο κρύβει μια ιστορία. Μια έφηβη που αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σχολείο. Μια δημοσιογράφος που σταματά να γράφει. Μια μητέρα που διαγράφει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης απλώς και μόνο για να νιώσει ξανά ασφαλής. Η βία μέσω μιας οθόνης εξακολουθεί να πονάει, εξακολουθεί να απομονώνει, εξακολουθεί να αφήνει σημάδια.
Είναι δύσκολο να το αντέξουμε άλλο. Θέλουμε δράση, όχι συμπάθεια. Θέλουμε οι κόρες μας να είναι εξίσου ασφαλείς στο διαδίκτυο, όσο θα έπρεπε να είναι στον δρόμο. Σε όλη την Ευρώπη, επιζώντες και θύματα πιέζουν για αλλαγή. Στη Γαλλία, το κίνημα #StopFisha, που ξεκίνησε από έφηβες οι οποίες αρνήθηκαν να ταπεινωθούν άλλο, έδειξε πόσο καταστροφική μπορεί να είναι η κακοποίηση που βασίζεται σε εικόνες. Το θάρρος τους ώθησε την Ευρώπη να εξετάσει πιο προσεκτικά την κλίμακα του προβλήματος.
Όμως, το θάρρος από μόνο του δεν μπορεί να διορθώσει ένα σύστημα που απέτυχε να προστατεύσει τις γυναίκες. Για χρόνια, οι νόμοι σταματούσαν στα εθνικά σύνορα, ενώ η κακοποίηση τα διέσχιζε με ένα μόνον κλικ. Οι δράστες κρύβονταν βολικά πίσω από την ανωνυμία. Οι εταιρείες τεχνολογίας κρύβονταν πίσω από δικαιολογίες. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης έθεσε τα θεμέλια για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, αλλά η άνοδος των ψηφιακών πλατφορμών έφερε νέες μορφές βλάβης, τις οποίες οι υφιστάμενοι νόμοι απλώς δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν.
Γι’ αυτό εμείς, στην Ομάδα του ΕΛΚ, αναλάβαμε την πρωτοβουλία να διαμορφώσουμε την πρώτη Οδηγία της ΕΕ για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, η οποία εγκρίθηκε το 2024. Αναγνωρίσαμε ότι η ψηφιακή βία δεν είναι ένα δευτερεύον ζήτημα – είναι μία από τις πιο πιεστικές προκλήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σήμερα.
Αυτή η Ευρωπαϊκή Οδηγία είναι η απάντησή μας σε μια παλιά αδικία σε νέα μορφή. Καθιστά την μη συναινετική κοινοποίηση προσωπικών ή παραποιημένων εικόνων, το κυβερνο-stalking, την διαδικτυακή παρενόχληση και την υποκίνηση σε μίσος αξιόποινες σε όλα τα Κράτη Μέλη. Εγγυάται ότι τα θύματα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε προστασία, δικαιοσύνη και υποστήριξη όπου κι αν ζουν. Και στέλνει ένα σαφές μήνυμα: ό,τι είναι παράνομο εκτός διαδικτύου πρέπει να είναι παράνομο και εντός διαδικτύου.
Δεν έχουν κερδηθεί όλες οι μάχες. Από την Οδηγία έλειπε η συμπερίληψη του αδικήματος του βιασμού, για το οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και ιδίως η Ομάδα του ΕΛΚ, αγωνίστηκε σκληρά. Ωστόσο, είναι ένα σημαντικό βήμα προς μια Ευρώπη όπου η ασφάλεια καμίας γυναίκας δεν τελειώνει εκεί που αρχίζει το Wi-Fi της.
Σκεφτείτε το ως την Ευρώπη που χτίζει ένα ψηφιακό καταφύγιο – έναν χώρο όπου τα δικαιώματα, οι κανόνες και ο σεβασμός ισχύουν επιτέλους.
Τώρα έρχεται το πιο δύσκολο κομμάτι: να κάνουμε το όραμά μας πραγματικότητα. Τα Κράτη Μέλη πρέπει να κινηθούν γρήγορα για να εφαρμόσουν την Οδηγία, εκπαιδεύοντας την αστυνομία και τους εισαγγελείς, χρηματοδοτώντας την υποστήριξη των θυμάτων και διασφαλίζοντας την ταχεία κατάργηση του καταχρηστικού περιεχομένου. Οι εταιρείες τεχνολογίας έχουν επίσης καθήκον να χρησιμοποιούν τους αλγόριθμούς τους για να σταματούν το μίσος, όχι να το διαδίδουν. Και όλοι έχουμε μια ηθική επιταγή να σταματήσουμε να μοιραζόμαστε την ταπείνωση, να μιλάμε όταν βλέπουμε κακοποίηση και να διδάσκουμε στα παιδιά μας ότι η συγκατάθεση και ο σεβασμός δεν εξαφανίζονται όταν ανάβει η οθόνη.
Πρόληψη, προστασία και δίωξη. Αυτές είναι οι τρεις λέξεις που καθορίζουν την προσέγγιση της Ευρώπης. Μαζί συνθέτουν μια υπόσχεση: ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια μπορούν να ζουν, να εργάζονται και να μιλούν στο διαδίκτυο χωρίς φόβο.
Έτσι, καθώς τιμούμε αυτή την 25η Νοεμβρίου, ας την κάνουμε κάτι περισσότερο από μια ημερομηνία στο ημερολόγιο. Ας είναι ένα σημείο καμπής – μια μέρα που η Ευρώπη στέκεται ενωμένη και λέει: θα σας προστατεύσουμε, θα σταθούμε δίπλα σας, και βήμα προς βήμα, νόμο προς νόμο, θα κάνουμε τον ψηφιακό κόσμο ασφαλή για όλους.
Των
Ελεονώρα Μελέτη, Συντονίστρια της Ομάδας του ΕΛΚ για τα Δικαιώματα των Γυναικών και την Ισότητα των Φύλων,
Λουκά Φουρλά,
Μιχάλη Χατζηπαντέλα,