Εντατικοποίηση ελέγχων για απόβλητα κατεδαφίσεων με νέες υποχρεώσεις για τους εργολήπτες

Με στόχο την πρόληψη, τη μείωση και τη σωστή διαχείριση των Αποβλήτων από Κατασκευές και Κατεδαφίσεις (ΑΚΚ), καθώς και την επίτευξη του στόχου ανακύκλωσης του 70% που έχει καθοριστεί από την ΕΕ, το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) και το Τμήμα Περιβάλλοντος (ΤΠ) εντείνουν τις ενέργειές τους. Η νέα νομοθεσία, με τους περί Αποβλήτων Κανονισμούς του 2023 (Κ.Δ.Π 112/2023), θέτει ένα σαφές πλαίσιο με αυξημένες υποχρεώσεις για όλους τους εμπλεκόμενους.
Το Τμήμα Περιβάλλοντος δεσμεύεται για την εντατικοποίηση των ελέγχων στα εργοτάξια, προκειμένου να περιοριστεί η ανεξέλεγκτη απόρριψη στην ύπαιθρο και η λειτουργία παράνομων χώρων διαχείρισης ΑΚΚ. Στόχος του ΥΓΑΑΠ, καθώς και του Τμήματος Περιβάλλοντος είναι να βοηθήσει, στο μέτρο του δυνατού, συλλέκτες/μεταφορείς ΑΚΚ στην εξεύρεση κατάλληλων τεμαχίων (π.χ. κυβερνητικών) για τη δημιουργία αδειοδοτημένων χώρων προσωρινής αποθήκευσης, διαλογής ή/και μεταφόρτωσης ΑΚΚ.
Επιπλέον, το ΤΠ εξετάζει με την Νομική Υπηρεσία κατά πόσο η συμφωνία δύναται να γίνεται μεταξύ των παραγωγών αποβλήτων/εργοληπτών με τις αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις διαχείρισης ΑΚΚ, με ενδιάμεσο φορέα τον Συλλέκτη/Μεταφορέα (ΣΜ), αφού προηγηθεί «Συμφωνία Εκχώρησης», σύμφωνα με πρότυπο έντυπο Συμφωνίας που θα ετοιμαστεί από το Τμήμα Περιβάλλοντος.
Σημειώνεται ότι προηγήθηκαν συναντήσεις με τους ΣΜ, και το ΤΠ αναμένει την υποβολή των εισηγήσεων τους, όπως έχει συμφωνηθεί, ούτως ώστε να αξιολογηθούν και να προωθηθούν αναλόγως.
Τονίζεται πως το ισχύον θεσμικό πλαίσιο πρέπει να διασφαλίζει τα ακόλουθα:
• Ότι τα απόβλητα θα μεταφερθούν σε αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις διαχείρισης.
• Να υπάρχει ο έλεγχος τόσο για τις ποσότητες, όσο και για το πραγματικό περιεχόμενο του φορτίου των αποβλήτων που φεύγει από το χώρο του εργοταξίου. Να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος να φορτωθούν από τον ΣΜ επιπλέον ποσότητες είτε να γίνει ανάμιξη αποβλήτων που προέρχονται από άλλες παράνομες δραστηριότητες, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται υπερχρεώσεις.
• Να μην προκρίνεται η παράνομη μεταφόρτωση.
• Να μην προκρίνεται η παράνομη διαλογή των αποβλήτων και η εκμετάλλευση από τους ΣΜ των ροών αποβλήτων που έχουν οικονομική αξία και η παράνομη απόρριψη των υπολοίπων αποβλήτων.
• Να μην προκρίνεται η επιφόρτιση της διαχείρισης αποβλήτων που δεν έχουν οικονομική αξία (στις περιπτώσεις που έχει γίνει παράνομη προδιαλογή), στις εγκαταστάσεις διαχείρισης ΑΚΚ, οι οποίες έχουν επενδύσει σημαντικά ποσά για την λειτουργία τους, σε αντίθεση με την διαχείριση που γίνεται στις παράνομες πλατείες.
• Να εφαρμόζεται η ορθή πρακτική της χωριστής συλλογής στην διάρκεια της κατασκευής τεχνικών/οικοδομικών έργων και της επιλεκτικής κατεδάφισης και της χωριστής συλλογή των επικίνδυνων ουσιών (αμιαντούχα απόβλητα, απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, λαμπτήρες κ.α.), καθώς και της επιλεκτικής αφαίρεσης υλικών τουλάχιστον για ξύλο, ανόργανα κλάσματα (σκυρόδεμα, τούβλα, πλακάκια και κεραμικά, πέτρα), μέταλλα, γυαλί, πλαστικά και γύψο, στις περιπτώσεις των κατεδαφίσεων (όγκος των AKK είναι >300 m3), στο εργοτάξιο. Οι παράνομες πρακτικές ενδιάμεσης διαχείρισης δεν προκρίνουν το στόχο αυτό διότι το κόστος της παράνομης διαλογής και απόρριψης είναι μικρότερο.
Βασικές ενέργειες καιαλλαγές
Υποχρεωτική συμμετοχή σε Συστήματα Διαχείρισης: Το Συμβούλιο Εγγραφής και Ελέγχου Εργοληπτών Οικοδομικών και Τεχνικών Έργων (ΣΕΕΕ) αποφάσισε την τροποποίηση της νομοθεσίας του. Ως προαπαιτούμενο για την έκδοση της ετήσιας άδειας άσκησης επαγγέλματος, ο εργολήπτης θα πρέπει να κατέχει εν ισχύ βεβαίωση συμμετοχής σε Συλλογικό Σύστημα Διαχείρισης ΑΚΚ ή Άδεια Λειτουργίας Ατομικού Συστήματος. .
Οδηγός υποχρεώσεων: Ετοιμάζεται επιστολή/οδηγός με σαφείς οδηγίες για τις υποχρεώσεις των παραγωγών αποβλήτων (εργολήπτες).
Εκστρατείες ελέγχου: Οι εκστρατείες ελέγχου συμμόρφωσης των εργοληπτών με τον Κ.Δ.Π 112/2023 είναι συνεχείς και θα επαναληφθούν και το 2026.
Θεσμός Ελεγκτών Δόμησης: Νέος ρόλος στην περιβαλλοντική συμμόρφωση
Προωθείται νομική ρύθμιση για τη χρήση των Ελεγκτών Δόμησης (που θα διενεργούν επιτόπιους ελέγχους στα εργοτάξια) και σε θέματα του ΥΓΑΑΠ. Συγκεκριμένα, ζητήθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών να συμπεριλάβει πρόνοια ώστε οι Ελεγκτές να ελέγχουν:
• Την τήρηση αντιγράφου του επικαιροποιημένου Σχεδίου Διαχείρισης ΑΚΚ στο εργοτάξιο.
• Τη συμφωνία με αδειοδοτημένη μονάδα διαχείρισης ΑΚΚ για παραλαβή.
• Τη συμφωνία με Συλλέκτη/Μεταφορέα (ΣΜ) που κατέχει εν ισχύ Πιστοποιητικό Καταχώρησης.
Προώθηση της κυκλικής οικονομίας – Χρήση ανακυκλώσιμων υλικών
Σημαντική πρόοδος καταγράφεται και στον τομέα της επαναχρησιμοποίησης υλικών.
Τροποποίηση Διατάγματος: Τροποποιήθηκε το Διάταγμα για τις Βασικές Απαιτήσεις (Κ.Δ.Π. 338/2023) επιτρέποντας τη χρήση ανακυκλώσιμων υλικών για εργασίες επίχωσης και επιχωμάτωσης.
Δημόσια Έργα: Βρίσκεται σε τελικό στάδιο η τροποποίηση των τεχνικών προδιαγραφών από το Τμήμα Δημοσίων Έργων, ώστε να ενσωματωθεί η κατά προτεραιότητα χρήση ανακυκλωμένων υλικών από την επεξεργασία ΑΚΚ σε συγκεκριμένες κατηγορίες δημοσίων έργων.
Ανησυχίες και δράσεις για τους Συλλέκτες/Μεταφορείς – SKIP
Η νέα νομοθεσία, αν και στοχεύει στην ιχνηλασιμότητα και την προστασία από παράνομες απορρίψεις, έχει προκαλέσει ανησυχία στους Συλλέκτες/Μεταφορείς (ΣΜ), οι οποίοι εκφράζουν προβληματισμούς για τον κύκλο εργασιών τους και την πιθανή μετατροπή τους σε υπαλλήλους των εγκαταστάσεων διαχείρισης.
Τα κύρια σημεία τριβής
Σύναψη Συμφωνίας Αίτημα για συμφωνία Παραγωγού με ΣΜ, όχι απευθείας με μονάδα διαχείρισης. Η συμφωνία με την αδειοδοτημένη μονάδα είναι απαραίτητη για ιχνηλάτηση, διασφάλιση μεταφοράς σε αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις και προστασία του παραγωγού από παράνομες πρακτικές.
Εργοδότηση Ανησυχία για υποχρεωτική εργοδότηση από τις μονάδες διαχείρισης και απώλεια πελατολογίου. Αυτό δεν ισχύει σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, καθώς ο παραγωγός καθορίζει τον ΣΜ στο Σχέδιο Διαχείρισης ΑΚΚ, διατηρώντας έτσι το πελατολόγιο των ΣΜ.
Μεταφόρτωση Αίτημα για εξαίρεση της μεταφόρτωσης από τις διαδικασίες αδειοδότησης. Η Άδεια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΑΔΑ) για μεταφόρτωση εφαρμόζεται ανελλιπώς βάσει της κείμενης νομοθεσίας (Ν. 185(Ι)/2011) και διασφαλίζει τον ορθό χειρισμό των αποβλήτων.
Στόχος το 70% να ανακυκλώνεται
Η αρμοδιότητα για τη ρύθμιση των θεμάτων διαχείρισης Αποβλήτων από Εκσκαφές, Κατασκευές και Κατεδαφίσεις (ΑΕΕΚ), αναλήφθηκε το 2016, από το Τμήμα Περιβάλλοντος, βάσει των προνοιών του περί Αποβλήτων Νόμων του 2011 έως 2022, το οποίο είναι η αδειοδοτούσα και ελέγχουσα αρχή για την εφαρμογή της εν λόγω Νομοθεσίας.
Σε αυτό το πλαίσιο ετοιμάστηκαν νέοι Κανονισμοί για τη Διαχείριση των αποβλήτων, οι οποίοι τέθηκαν σε ισχύ τον Απρίλιο του 2023. Στόχος των νέων κανονισμών είναι η βελτιστοποίηση του Νομικού Πλαισίου με σκοπό την πρόληψη, μείωση και σωστή διαχείριση των ΑΚΚ και επίτευξη του στόχου ανακύκλωσή που έχει καθοριστεί στο 70% των αποβλήτων.
Με τους περί Αποβλήτων Κανονισμούς του 2023, ρυθμίστηκαν αποκλειστικά οι υποχρεώσεις των παραγωγών αποβλήτων από τους οποίου απορρέουν τα ακόλουθα:
α. καταγράφονται με σαφήνεια οι υποχρεώσεις των παραγωγών ΑΚΚ
β. αναβαθμίζεται ο ρόλος και οι υποχρεώσεις των Ατομικών και Συλλογικών Συστημάτων Διαχείρισης ΑΚΚ, για να έχουν καθοριστική και ουσιαστική εμπλοκή στην ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων.
γ. αναβαθμίζεται ο ρόλος των Επιβλέποντων Μηχανικών και Μελετητών των έργων στη διαχείριση ΑΚΚ μέσω των υποχρεώσεων των ιδιοκτητών των έργων
δ. απαιτείται προώθηση της χωριστή συλλογής συγκεκριμένων ρευμάτων αποβλήτων στο εργοτάξιο καθώς και η επιλεκτική αφαίρεση και απομάκρυνση υλικών στα έργα κατεδαφίσεων, ώστε να αυξηθούν τα ποσοστά επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης τους.
Στους νέους Κανονισμούς εισάχθηκε πρόνοια για υποχρέωση των παραγωγών ΑΚΚ να διατηρούν συμφωνία με αδειοδοτημένη μονάδα διαχείρισης ΑΚΚ για παραλαβή και πλήρη διαχείριση των αποβλήτων τους. Η σύναψη συμφωνίας του παραγωγού αποβλήτων και της μονάδας έχει διπλό ρόλο. Αφενός να διασφαλίσει ότι τα απόβλητα θα μεταφερθούν σε αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις διαχείρισης και αφετέρου να προστατέψουν τον παραγωγό απόβλητων, ο οποίος έχει την πλήρη ευθύνη για την διαχείριση των αποβλήτων του, από οποιαδήποτε ενδιάμεση παράνομη πρακτική πιθανόν να ακολουθείται από τον συλλέκτη/μεταφορέα (ΣΜ).
Oι παραγωγοί αποβλήτων πριν από την έναρξη της εκτέλεσης κάθε έργου που εκτελούν, έχουν υποχρέωση να ετοιμάσουν και να υποβάλουν Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων από Κατασκευές και Κατεδαφίσεις (ΑΚΚ), το οποίο να περιλαμβάνει τη συμφωνία με την αδειοδοτημένη μονάδα διαχείρισης ΑΚΚ για παραλαβή και διαχείριση των αποβλήτων που προκύπτουν, καθώς επίσης να δηλώσουν τον ΣΜ που θα μεταφέρει τα απόβλητα από το χώρο παραγωγής τους στην αδειοδοτημένη εγκατάσταση.
Η διαχείριση των αποβλήτων τόσο στις ολοκληρωμένες μονάδες Διαχείρισης ΑΚΚ, όσο και στις μονάδες μεταφόρτωσης ανάμεικτων ΑΚΚ ή/και επεξεργασίας καθαρών ΑΚΚ με τη χρήση Σπαστήρα ή/και Κοσκίνου ρυθμίζονται με τους περί Αποβλήτων Νόμους του 2011 μέχρι 2022 [Ν. 185 (Ι)/2011] που εναρμονίζουν σχετικές πρόνοιες της οδηγίας 2008/98/ΕΚ.
Η Συλλογή και Μεταφορά των αποβλήτων προς τις αδειοδοτημένες Μονάδες, γίνεται από κατόχους Πιστοποιητικού Καταχώρησης στο Αρχείο Διαχειριστών Αποβλήτων. Οι υποχρεώσεις των προσώπων που συλλέγουν/μεταφέρουν απόβλητα ρυθμίζονται σύμφωνα με το περί Αποβλήτων (Υποχρεώσεις Προσώπων που Συλλέγουν – Μεταφέρουν Απόβλητα σε Επαγγελματική Βάση) Διάταγμα του 2016 (Κ.Δ.Π. 76/2016).
Κλείνουν παράνομοι χώροι διαχείρισης ΑΚΚ
Το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει την υποχρέωση να ελέγχει την τήρηση της νομοθεσίας, εντατικοποιώντας τους ελέγχους στους οποίους προβαίνει για τον περιορισμό της ανεξέλεγκτής απόρριψης στην ύπαιθρο και της λειτουργίας παράνομων χώρων διαχείρισης ΑΚΚ.
Έχει ετοιμαστεί επιστολή/οδηγός που καταγράφει με σαφήνεια τις υποχρεώσεις των παραγωγών αποβλήτων. Σημειώνεται ότι οι Κατάλογοι Μελών του Συμβούλιου Εγγραφής και Ελέγχου Εργοληπτών έχουν κοινοποιηθεί στο ΥΓΑΑΠ στις 11/9/2025
Λήφθηκε απόφαση εκ μέρους του Συμβουλίου Εγγραφής και Ελέγχου Εργοληπτών Οικοδομικών και Τεχνικών Έργων (ΣΕΕΕ) για τροποποίηση της νομοθεσίας του ώστε, ο Εργολήπτης να κατέχει σε ισχύ, βεβαίωση συμμετοχής σε Συλλογικό Σύστημα Διαχείρισης ΑΚΚ ή Άδεια Λειτουργίας Ατομικού Σύστηματος Διαχείρισης ΑΚΚ, ως προαπαιτούμενο για την έκδοση της ετήσιας άδειας άσκησης επαγγέλματος του. Αυτό ανακοινώθηκε στη συνεδρίαση που πραγματοποιήθηκε στις 3.09.2025 στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Περιβάλλοντος, από τη Διευθύντρια του ΣΕΕΕ.
Οι εκστρατείες σε εργοτάξια για έλεγχο συμμόρφωσης των παραγωγών ΑΚΚ/Εργοληπτών με τις πρόνοιες του Κ.Δ.Π 112/2023, είναι συνεχείς και θα εντατικοποιηθούν.
Η νομική ρύθμιση μέσα από τις αρμοδιότητες των Ελεγκτών Δόμησης θα συμβάλει σημαντικά στην κατεύθυνση εφαρμογής της κείμενης νομοθεσίας για την διαχείριση των αποβλήτων των ΑΚΚ. Για το σκοπό αυτό, προωθήθηκε επιστολή προς το Υπουργείο Εσωτερικών, με την παράκληση όπως κατά την ετοιμασία ή/και κατά την διάρκεια της διαβούλευσης για την ετοιμασία της Νομοθεσίας σχετικά με την υιοθέτηση του θεσμού των Ελεγκτών Δόμησης (Ελεγκτών για επιτόπιους ελέγχους στα εργοτάξια μέχρι και 10% αυτών), να συμπεριληφθεί πρόνοια όπως οι Ελεγκτές αυτοί, πέραν από τους ελέγχους που αφορούν τις Νομοθεσίες «Περί οδών και οικοδομών», να ελέγχουν και θέματα που εμπίπτουν και στο Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και συγκεκριμένα κάποιες πρόνοιες των περί Αποβλήτων (Διαχείριση Αποβλήτων από Κατασκευές και Κατεδαφίσεις) Κανονισμών του 2023 (Κ.Δ.Π.112/2023), ως ακολούθως:
• τήρηση στο εργοτάξιο αντίγραφου του επικαιροποιημένου Σχεδίου Διαχείρισης των ΑΚΚ, που να φέρει τη σφραγίδα του συλλογικού συστήματος στο οποίο συμμετέχει ο εργολήπτης,
• συμφωνία με την αδειοδοτημένη μονάδα διαχείρισης ΑΚΚ για παραλαβή και διαχείριση των αποβλήτων,
• συμφωνία με Συλλέκτη/Μεταφορέα που κατέχει εν ισχύ Πιστοποιητικό Καταχώρησης στο Αρχείο Διαχειριστών Αποβλήτων για συλλογή και μεταφορά.
Σχετικά με το θέμα της επαναχρησιμοποίησης δευτερογενών υλικών στην οικοδομική βιομηχανία, τροποποιήθηκε το Διάταγμα που αφορά τις Βασικές Απαιτήσεις (Προϊόντα Δομικών Κατασκευών) ώστε να καθίσταται δυνατή η χρήση ανακυκλώσιμων υλικών που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για εργασίες επίχωσης και επιχωμάτωσης με το Κ.Δ.Π. 338/2023 (20/9/2023), ενώ βρίσκεται σε τελικό στάδιο η τροποποίηση των τεχνικών προδιαγραφών από το Τμήμα Δημοσίων Έργων για προώθηση της χρήσης ανακυκλωμένων υλικών σε κατασκευές δημοσίων έργων. Συγκεκριμένα, βρίσκεται στη διαδικασία της οριστικοποίησής του και προώθησής του στον Κλάδο Προσφορών του εν λόγω Τμήματος ώστε να μπορεί να περιληφθεί στα νέα έργα που θα προκηρυχθούν. Σημειώνεται ότι το Τμήμα Δημοσίων Έργων έχει αποφασίσει την υιοθέτηση τεχνικών προδιαγραφών που προνοούν την κατά προτεραιότητα χρήση ανακυκλωμένων υλικών που προκύπτουν από την επεξεργασία Αποβλήτων από ΑΚΚ σε εργασίες επιχωματώσεων και άλλες συναφείς εργασίες για συγκεκριμένες κατηγορίες έργων.
Στο πλαίσιο πρόληψης, μείωσης, σωστής διαχείρισης των ΑΚΚ, επίτευξης των στόχων ανακύκλωσης και ελέγχου περιορισμού, της ανεξέλεγκτης απόρριψης σε χωράφια, ρυάκια ή στις χωματερές και στο πλαίσιο εφαρμογής της κυκλικής οικονομίας, το Υπουργείο συνεχίζει τις δράσεις του προς την ορθολογική διαχείριση των Αποβλήτων, εφαρμόζοντας την υφιστάμενη Νομοθεσία. Μέχρι σήμερα έχει καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια εκ μέρους του ΥΓΑΑΠ και του Τμήματος Περιβάλλοντος (σχετικές ενέργειες καταγράφονται στο συνημμένο Παράρτημα) ενώ ήδη προγραμματίζονται οι επόμενες ενέργειες ως ακολούθως:
α. Συνέχιση των εργασιών της Τεχνικής Επιτροπής, για προώθηση της χρήσης ανακυκλώσιμων υλικών που προκύπτουν από την επεξεργασία ΑΚΚ, με στόχο την ολοκλήρωσή τους εντός του 2025.
β. Προκήρυξη προσφορών εργοδότησης από τον Ιδιωτικό Τομέα για προκαθορισμένο χρονικό πλαίσιο με σκοπό τη διενέργεια ελέγχων σε εργοτάξια για έλεγχο συμμόρφωσης των παραγωγών ΑΚΚ/Εργοληπτών με τις πρόνοιες του Κ.Δ.Π 112/2023,
γ. Επανάληψη της εκστρατείας σε εργοτάξια για έλεγχο συμμόρφωσης των παραγωγών ΑΚΚ/Εργοληπτών με τις πρόνοιες του Κ.Δ.Π 112/2023, τους μήνες Μάρτιο – Απρίλιο, Ιούνιο – Ιούλιο, Οκτώβριο – Νοέμβριο του 2026.
δ. Ετοιμασία από το Τμήμα Περιβάλλοντος, οδηγού χρήσης σχετικά με τις βασικές υποχρεώσεις των εργοληπτών και να αποσταλεί σε όλους τους εργολήπτες που είναι εγγεγραμμένοι στο Συμβούλιο Εγγραφής και Ελέγχου Εργοληπτών Οικοδομικών και Τεχνικών Έργων.
ε. Εκστρατεία για κλείσιμο των παράνομων χώρων που διατηρούν κάποιοι Συλλέκτες / Μεταφορείς αφού προηγηθεί συνεννόηση με την Αστυνομία και τη Νομική Υπηρεσία.
στ. Ετοιμασία του περί Αποβλήτων (Έντυπο ετήσιας έκθεσης των Συλλογικών/Ατομικών Συστημάτων Διαχείρισης ΑΚΚ) Διατάγματος, για έκδοσή του στις αρχές του 2026.