Η έλλειψη ανοχής και η ευθύνη του πολιτικού λόγου

Του
Μιχάλη Μιχαήλ
Καμαρώνουμε ότι είμαστε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ότι τις επόμενες μέρες αναλαμβάνουμε την προεδρία της. Στην πράξη όμως φροντίζουμε καθημερινά να αποδεικνύουμε ότι κάθε άλλο παρά έχουμε συνείδηση Ευρωπαίου. Στον τρόπο διακυβέρνησης, στη διαχείριση των προβλημάτων, στη δημόσια συμπεριφορά, στον τρόπο που κρίνουμε και καταδικάζουμε, συχνά λειτουργούμε με όρους μικροψυχίας, φανατισμού και συλλογικής εκτόνωσης.
Είναι ανεπίτρεπτο για μια ευρωπαϊκή χώρα, η οποία υπέφερε τα πάνδεινα από την έλλειψη ανοχής και πλήρωσε αυτή την έλλειψη με πραξικόπημα και εισβολή, να συμπεριφέρεται σήμερα με τον ίδιον τρόπο. Μια χώρα που ακόμη βιώνει τις συνέπειες της κατοχής εδαφών της όφειλε να έχει μάθει ότι ο διχασμός και η μισαλλοδοξία δεν οδηγούν πουθενά.
Η ανθρωποφαγία στον δημόσιο λόγο στην Κύπρο δεν είναι πια μεμονωμένο φαινόμενο. Έχει εξελιχθεί σε μάστιγα. Και το πιο ανησυχητικό είναι ότι, ενώ υφέρπει μέσα στην κοινωνία και εκδηλώνεται σε πολλούς τομείς –από το ποδόσφαιρο μέχρι την πολιτική– δεν αναπτύσσεται αυθόρμητα. Αναπτύσσεται με την ανοχή, αν όχι τη συνενοχή, μερίδας της πολιτικής και κομματικής ηγεσίας, η οποία γνωρίζει πολύ καλά ότι πολλά από όσα λέγονται ή διακινούνται δεν έχουν πραγματική βάση. Κι όμως, τυγχάνουν εκμετάλλευσης, ιδιαίτερα σε προεκλογικές περιόδους.
Η μέθοδος είναι γνώριμη. Μια εικόνα με παραπλανητική ερμηνεία, μια αποσπασματική φράση, ένα αλλοιωμένο υλικό που παρουσιάζεται ως αυθεντικό, αρκούν για να ξεσηκωθεί ο όχλος. Ακολουθούν κραυγές, ηθικοί αναθεματισμοί και απαιτήσεις για απολογίες, κρεμάλες και εκτελέσεις στην πλατεία, για λόγια που ουδέποτε ειπώθηκαν. Το πρόσωπο στοχοποιείται όχι για όσα είπε ή έκανε, αλλά για όσα του αποδίδονται. Η αλήθεια δεν ενδιαφέρει. Εκείνο που μετρά είναι η τιμωρία και το θέαμα.
Τον περασμένο Αύγουστο, έπεσε και ο γράφων θύμα μιας τέτοιας πρακτικής και έχει πικρή εμπειρία. Εκείνα που λέχθηκαν τότε υποδαυλίστηκαν από πολιτικά πρόσωπα και ακολούθησαν κόμματα, οργανώσεις και σωματεία, ακόμα και το Προεδρικό! Δεν επρόκειτο για άγνοια. Επρόκειτο για πολιτική επιλογή. Και όταν η πολιτική ηγεσία ρίχνει λάδι στη φωτιά, δεν μπορεί μετά να προσποιείται ότι αιφνιδιάζεται από τη λαϊκή οργή που η ίδια δημιούργησε.
Η υπόθεση με τον Γιώργο Γαβριήλ εντάσσεται ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο. Το ίδιο σκηνικό το βιώσαμε ξανά πριν από πέντε χρόνια. Είναι απογοητευτικό το 2021 πολιτικοί να δηλώνουν ένα πράγμα και το 2025, λόγω εκλογών, να δηλώνουν το ακριβώς αντίθετο. Να εγκαλείται ένας καλλιτέχνης, να τίθεται θέμα στη Βουλή, να καταγγέλλεται στην Αστυνομία, επειδή κάποιοι διαφωνούν με την τέχνη του.
Η τέχνη, όμως, είναι εκ φύσεως υποκειμενική. Δεν υπάρχει μία και μοναδική ερμηνεία, αλλιώς δεν μιλάμε για τέχνη, αλλά για δόγμα. Η διαφωνία είναι θεμιτή. Οι υστερίες, οι απειλές και ο διασυρμός όχι. Σε μια ώριμη δημοκρατία, χωρίς αλήθεια, μέτρο, ψυχραιμία και ευθύνη, η κοινωνία δεν προοδεύει. Αυτοκατασπαράσσεται.