Η εκεχειρία είναι μόνο η αρχή των δυσκολιών για τη Γάζα

Του Κωνσταντίνου Τσιντά, αναλυτή
Στις αρχές Δεκεμβρίου, η καταιγίδα «Byron» έπληξε την Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Στο νησί γκρινιάξαμε - όπως συνηθίζουμε - για το κρύο, τις πλημμύρες και για το ότι οι αρχές έπρεπε να κάνουν περισσότερα σε ό,τι αφορά την πρόληψη και τις υποδομές.
Η καταιγίδα ήρθε και πέρασε. Κι εμείς το ίδιο, προχωρώντας με τις πρώιμες χριστουγεννιάτικες προετοιμασίες μας. Όμως, όπως είδαμε με τον πιο τραγικό τρόπο στα κεντρικά δελτία ειδήσεων, η καταιγίδα έπληξε και τη Γάζα. Έναν μεταπολεμικό, μετά την εκεχειρία, ερημότοπο από συντρίμμια, πείνα δυστοπικών διαστάσεων, με εκατοντάδες νεκρούς και διαλυμένες κοινότητες. Έναν ορίζοντα από σκηνές που στεγάζουν πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους, ενώ ανθρωπιστικές οργανώσεις και ΜΚΟ αγωνίζονται εξαντλημένες απέναντι σε τεράστιες ανάγκες.
Και αυτή η πραγματικότητα δεν μετριάζεται ούτε ελαχιστοποιείται από το γεγονός ότι – για την ώρα - τα ισραηλινά μαχητικά δεν πραγματοποιούν καθημερινές επιδρομές πάνω από κατεστραμμένες πόλεις. Αυτό, τουλάχιστον, «τακτοποιήθηκε» τον Οκτώβριο, όταν επετεύχθη μια διστακτική, υπό όρους συμφωνία που επέτρεψε σε ανθρώπους να επιστρέψουν. Να επιστρέψουν πού, όμως; Στο τίποτα. Και ακόμη και η εκεχειρία παραμένει εύθραυστη υπόθεση για έναν πληθυσμό που λιμοκτονεί και δυσπιστεί ότι μπορεί πράγματι να έχει μια ευκαιρία να σηκωθεί από τον πάτο. Το παρόν κοιτά τους Παλαιστίνιους κατάματα και το μέλλον είναι θολό.
Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν μέχρι τα γόνατα στη λάσπη - ή και χειρότερα - κατά τη διάρκεια της καταιγίδας στη ρημαγμένη Γάζα, καθώς δεν υπήρχε αλλού καταφύγιο. Οι πρόχειρα στημένες «πόλεις» σκηνών δεν προσέφεραν ουσιαστική προστασία από την έναρξη ενός σκληρού χειμώνα σε μια περιοχή που πλήττεται έντονα από την επιδεινούμενη κλιματική κρίση. Ακόμη πιο απελπιστική ήταν η κατάσταση για όσους επέστρεψαν στα ερείπια των σπιτιών τους, όπου οι πλημμύρες παρέσυραν και τα τελευταία ίχνη επιβίωσης που είχε αφήσει πίσω της η εκεχειρία - εκείνη που πολλοί είχαν πανηγυρίσει. Όχι εκεί.
«Η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα εξελίχθηκε με καταστροφική ταχύτητα και κλίμακα, αφήνοντας εκατομμύρια σε επείγουσα ανάγκη βοήθειας», ανέφερε ο Βρετανικός Ερυθρός Σταυρός στο δικό του χρονολόγιο των γεγονότων του 2025, περισσότερο ως έκκληση για άμεση ενίσχυση, καθώς οι παραδόσεις βοήθειας παραμένουν δραματικά ανεπαρκείς, συνεχίζοντας να περνούν με το σταγονόμετρο από αυστηρά ελεγχόμενες ισραηλινές γραμμές.
Οι συνθήκες απέχουν πολύ από το να είναι σταθερές και το Τελ Αβίβ συνεχίζει να υποστηρίζει ότι η Χαμάς εξακολουθεί να υπεξαιρεί κρίσιμα τρόφιμα και να τα μεταπωλεί σε έναν πληθυσμό που δεν έχει άλλη επιλογή από το να υποκύπτει στις κακουχίες που του επιβάλλονται από κάθε κατεύθυνση — ελπίζοντας ότι αυτή η εύθραυστη κατάσταση θα μετατραπεί κάποτε σε δρόμο προς τα εμπρός. Μακρύς δρόμος.
Το χρονολόγιο του 2025; Απλά: ζέστη και κρύο, μια αλληλουχία συχνών κλιμακώσεων συνοδευόμενων από αδύναμες ελπίδες. Ξεκίνησε με μια εκεχειρία τον Ιανουάριο, που πρόσφερε τουλάχιστον μια σύντομη ανάπαυλα από τα δεινά. Χιλιάδες εσωτερικά εκτοπισμένοι, που μετακινούνταν καθημερινά χωρίς να μπορούν να μείνουν στο ίδιο σημείο ούτε ένα βράδυ λόγω των αεροπορικών επιδρομών, επανενώθηκαν συναισθηματικά με συγγενείς και μπόρεσαν να θάψουν τα θύματα του πολέμου, που έμπαινε στον δεύτερο χρόνο του.
Πολλοί από τους Ισραηλινούς ομήρους της Χαμάς απελευθερώθηκαν, με τον Ερυθρό Σταυρό να διευκολύνει τις μεταφορές, ενώ εκατοντάδες Παλαιστίνιοι κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι από ισραηλινά κέντρα κράτησης προς τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη.
Ο όγκος της ανθρωπιστικής βοήθειας αυξήθηκε σημαντικά τους δύο πρώτους μήνες, με περισσότερα από 200 φορτηγά - και πάλι δραματικά ανεπαρκή - να περνούν από τη Ράφα και το Κερέμ Σαλόμ.
Αυτό, ωστόσο, κράτησε λίγο. Η ανακούφιση έδωσε γρήγορα τη θέση της σε ένα νέο κύμα σφοδρών εχθροπραξιών, καθώς η σύγκρουση μπήκε σε νέα φάση. Η βοήθεια ανεστάλη τον Μάρτιο και ο πληθυσμός υποβλήθηκε σε αδιάκοπους βομβαρδισμούς, καθώς το Ισραήλ υποστήριζε ότι η Χαμάς ανασυντάσσεται, επιτίθεται σε πολλές περιοχές και οργανώνεται στο «προστατευτικό» υπόβαθρο της εναπομείνασας πολιτικής υποδομής — τζαμιά, σχολεία, ό,τι απέμεινε τέλος πάντων.
Το διαλυμένο σύστημα υγείας εδώ και καιρό δεν μπορούσε να αντέξει τον όγκο των τραυματιών. Μόνο λίγα νοσοκομεία λειτουργούσαν μερικώς, σε άθλιες συνθήκες, χωρίς βασικά μέσα περίθαλψης, με τα παιδιά να φέρουν το μεγαλύτερο βάρος. Χιλιάδες ήταν υποσιτισμένοι και η διακοπή της βοήθειας — χωρίς βρεφικό γάλα, χωρίς τρόφιμα, χωρίς βασικά για την ανάπτυξη των παιδιών — σήμαινε αδιανόητες κακουχίες.
Εν μέσω πολλών απωλειών ανθρωπιστικών εργαζομένων, στα τέλη Μαΐου ο ΟΗΕ αντικαταστάθηκε από ένα ισραηλινοαμερικανικό ίδρυμα ως κύριος διανομέας βοήθειας στον θύλακα. Πέρα από τις αντιπαραθέσεις γύρω από αυτή τη ρύθμιση, το καλοκαίρι είδε εκατοντάδες αμάχους να σκοτώνονται προσπαθώντας να πλησιάσουν τα νέα κέντρα διανομής. Παλαιστίνιοι ανέφεραν ότι έπρεπε να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις για λίγες σακούλες αλεύρι, ενώ το Τελ Αβίβ ισχυρίστηκε ότι η Χαμάς τους σκοτώνει και κατηγορεί τον ισραηλινό στρατό.
Τον Ιούλιο ο Ερυθρός Σταυρός μίλησε για «υποσιτισμό καταστροφικών διαστάσεων». Στις 22 Αυγούστου ο ΟΗΕ κήρυξε συνθήκες λιμού στην επαρχία της Γάζας, που περιλαμβάνει και την Πόλη της Γάζας.
Μια σε μεγάλο βαθμό συμβολική προσπάθεια ακτιβιστών να σπάσουν τον ναυτικό αποκλεισμό το φθινόπωρο ενίσχυσε τη διεθνή πίεση για τον τερματισμό της βίας, καθώς ο λιμός εγκαθιδρυόταν.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανέλαβε πρωτοβουλία, με τις αραβικές χώρες να τρέχουν και πάλι πίσω από πρωτοβουλίες άλλων, αντί να ηγούνται, και τη διπλωματική κινητικότητα να εντείνεται.
Παρά ταύτα, και παρά τις κατηγορίες ότι επρόκειτο για αμερικανικής έμπνευσης ειρήνη σε συντονισμό με το Ισραήλ, στις 10 Οκτωβρίου 2025 κηρύχθηκε εκεχειρία, τρεις ημέρες μετά τη δεύτερη επέτειο των επιθέσεων της Χαμάς.
Παραμερίζοντας τη μεγαλοπρέπεια του Σαρμ ελ Σέιχ, όπου επικυρώθηκε η πρώτη φάση της συμφωνίας, η εκεχειρία ήταν μια ανακούφιση για τον παλαιστινιακό πληθυσμό.
Όμως λύση γρήγορη δεν υπάρχει. Η ανοικοδόμηση θα πάρει δεκαετίες και δισεκατομμύρια. Το πιο αγκάθινο ζήτημα είναι τι θα γίνει με τη Χαμάς, πού θα βρίσκεται το Ισραήλ και ποιες εγγυήσεις θα αντέξουν στον χρόνο - χρόνο που η περιοχή δεν έχει, καθώς εκατομμύρια ζουν ακόμη σε άθλιες συνθήκες.
Καθώς ξημερώνει το 2026, οι άμαχοι παραμένουν δύσπιστοι ότι αυτό θα διαρκέσει. Πέρα από τις εντυπωσιακές υποσχέσεις περί «Ριβιέρας», το διακύβευμα είναι η ίδια η επιβίωση. Δεν υπάρχει ακόμη μηχανισμός για το τι θα ακολουθήσει σε επίπεδο ανοικοδόμησης και διακυβέρνησης.
Το ερώτημα προχωρά προς έναν αβέβαιο ορίζοντα, χωρίς πολυμερείς διαπραγματεύσεις για την επόμενη φάση, ενώ οι συζητήσεις συνεχίζονται διμερώς.
Και με την πρόσφατη αναγνώριση της Σομαλιλάνδης από το Ισραήλ, ενισχύθηκαν οι φόβοι για σχέδια εξαναγκαστικής μετακίνησης Παλαιστινίων - κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Θα επιβιώσουν τα σύνορα του σχεδίου Τραμπ; Δύσκολα ερωτήματα, δύσκολες απαντήσεις. Όπως πάντα στη Μέση Ανατολή: επιτυχία και αποτυχία μαζί - μόνο που αυτή τη φορά, κάθε αποτυχία θα κοστίσει πολύ.