Η ελευθερία της τέχνης απέναντι στα όρια της θρησκευτικής ειρήνης

Η ελευθερία της τέχνης και της καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας δεν είναι ασύδοτη, ανεπιφύλακτη και απεριόριστη αλλά έχει όρια ανεκτικότητας και συμβατότητας, με γνώμονα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, όχι ασφαλώς τον προληπτικό ή κατασταλτικό μονολιθικό κοινωνικοτυπικό παρεμβατισμό άβατης, αναχρονιστικής και παρωχημένης θρησκοληψίας ή στερεότυπα ποιοτικά κριτήρια υψηλής στάθμης πολιτιστικού αγαθού του έργου αλλά τις «κόκκινες γραμμές» της «θρησκευτικής ειρήνης» των πιστών, ως προς την πνευματική έκφραση του έργου, που, κατά την προσωπική άποψή μου, δεν αποτελεί «άποψη» αλλά ακραία μορφή χλευασμού των θείων και της Ορθόδοξης πίστης.
Σκόπιμη κρίνεται η αναφορά ότι «Ειδικά για το θρησκευτικό συναίσθημα επισημαίνεται ότι προστατευόμενη έκφανση της προσωπικότητας είναι, εν προκειμένω, η θρησκευτική συγκρότηση του πιστού ως προσώπου που αξιώνει από τους συμπολίτες του μια ελάχιστη ειρηνική μεταχείριση ως προς τη «θρησκευτική τιμή» του [13]. Εξάλλου, ελαφρώς αποκλίνουσα άποψη υποστηρίζει ότι η εθνική ή θρησκευτική συνείδηση ως στοιχεία της ταυτότητας του προσώπου είναι και προστατευόμενα στοιχεία της προσωπικότητάς του, διότι στην ουσία η ταυτότητα αντικατοπτρίζει μια συναισθηματική σχέση του προσώπου με την πατρίδα και τη θρησκεία [14] (Γ.-Α. Γεωργιάδης, Έργα τέχνης και προσβολή προσωπικότητας, 2. Ο ψυχικός ή συναισθηματικός κόσμος ως αυτοτελώς προστατευόμενη έκφανση της προσωπικότητας; Αρμ 3/2025.315) και ότι «Tο θρησκευτικό συναίσθημα αποτελεί έκφανση του εσωτερικού κόσμου του προσώπου [321] (Ε. Αλαφραγκής, Σύγκρουση του δικαιώματος στην προσωπικότητα με το ηθικό δικαίωμα του δημιουργού έργου πνευματικής ιδιοκτησίας, 2011, §1, Το θρησκευτικό συναίσθημα ως έκφανση του δικαιώματος στην προσωπικότητα, σελ. 326).
Προσέτι, σημειώνω ότι «Ωστόσο, δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι το θρησκευτικό συναίσθημα έχει μια ιδιαιτερότητα: Αφορά την αντίληψη περί θείου, τη βαθύτερη πτυχή της προσωπικότητας του ανθρώπου. Αφορά τον Θεό, τον οποίο ο πιστός ταυτίζει με την ίδια του την ύπαρξη. Κατ’ επέκταση, το θρησκευτικό συναίσθημα αποτελεί κάτι ιδιαίτερο και αξιώνει μεγαλύτερη προστασία από τα υπόλοιπα «πιστεύω» του ανθρώπου» (Σ. Βλαχόπουλος, Τέχνη και θρησκεία. Η αμοιβαία ανεκτικότητα ως τρόπος επίλυσης συνταγματικών συγκρούσεων, IV. Η προστασία του θρησκευτικού συναισθήματος από καλλιτεχνικές προσβολές, ΔτΑ 67/2016.45-54) όπως και ότι «Μάλιστα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ΑΠ 1298/2002 [25], η οποία διατυπώνει την κρίση ότι το έννομο αγαθό της θρησκευτικής ειρήνης περιλαμβάνει στην έννοιά του και τα αγαθά της θρησκείας, του θρησκευτικού συναισθήματος, του συναισθήματος ευλάβειας και της θρησκευτικής ελευθερίας [26]» (Γ. Ανδρουτσόπουλος, Η προστασία της Θρησκείας κατά τον Ποινικό Κώδικα. Συμβολή στην ερμηνεία των άρθρων 198 και 199, Νομοκανονικά 1/2017.27).
Παραθέτω και την πραγμάτευση στα πιο κάτω αποσπάσματα από το σύγγραμμα του Γ. Ανδρουτσόπουλου, Οι ανεξάρτητες αρχές για ζητήματα θρησκείας, 2018, §3. Θρησκεία και Τέχνη, σελ. 19: «Η σύγχρονη τάση, πάντως, είναι να διευρύνονται όλο και περισσότερο τα όρια της κοινωνικής ανοχής, χάριν της ανεμπόδιστης και της εκ του Συντάγματος ανεπιφύλακτης [7] ασκήσεως της ελευθερίας της Τέχνης. Και τούτο, όχι μόνο ενόψει της συνταγματικώς κατοχυρωμένης (άρθρο 13 Σ.) ελευθερίας των θρησκευτικών πεποιθήσεων και του καλλιτέχνη που βάλλει κατά του Θεού ή ορισμένης θρησκευτικής πίστεως, αλλά και της κοινωνικοτυπικά ισχύουσας παραδοχής ότι το έργο ενός συγγραφέα ή γενικότερα πνευματικού δημιουργού, που καταπιάνεται με ένα τόσο υψηλής πνευματικής στάθμης θέμα, θα έχει συνήθως και το αντίστοιχο αισθητικό επίπεδο, ενώ και ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν θα κινείται από κίνητρο ταπεινό […]. Εάν όμως το έργο […] είναι χαμηλού επιπέδου, ο δε καλλιτέχνης […] επιδιώκει με αυτό τη χονδροειδή επίδειξη περιφρονήσεως προς την πίστη των άλλων ή την πρόκληση θορύβου γύρω από το όνομά του, ώστε στην ελεεινή ποιότητα του έργου του να προστίθεται και η κακοβουλία του, οι θιγόμενοι στο θρησκευτικό τους συναίσθημα θα μπορούν αναμφίβολα […] να ζητήσουν τη δικαστική απαγόρευση της εκτελέσεως ή κυκλοφορίας του έργου [8]».
*Δικηγόρος