Η οδηγία για τη σπατάλη τροφίμων, η αρνητική πρωτιά της Κύπρου και η κουλτούρα

Του Κυριάκου Λοΐζου
Την Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδωσε το τελικό πράσινο φως σε νέα μέτρα για την πρόληψη και τη μείωση των αποβλήτων από τρόφιμα και κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα σε ολόκληρη την ΕΕ.
Η επικαιροποιημένη νομοθεσία για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων θα εισαγάγει δεσμευτικούς στόχους, οι οποίοι πρέπει να επιτευχθούν σε επίπεδο κρατών-μελών έως τις 31 Δεκεμβρίου 2030: 10% από την επεξεργασία και τη μεταποίηση τροφίμων και 30% κατά κεφαλήν από το λιανικό εμπόριο, τα εστιατόρια, τις υπηρεσίες τροφοδοσίας και τα νοικοκυριά. Οι στόχοι αυτοί θα υπολογιστούν σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ποσότητας αποβλήτων μεταξύ 2021 και 2023. Κατόπιν απαίτησης του Κοινοβουλίου, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να λάβουν μέτρα για να διασφαλίσουν ότι οι σημαντικοί οικονομικοί δρώντες στον τομέα αυτό (οι οποίοι θα προσδιοριστούν σε κάθε χώρα) θα διευκολύνουν τη δωρεά απούλητων τροφίμων που είναι ασφαλή για κατανάλωση από τον άνθρωπο.
Οι νέοι κανόνες δεν αφορούν μόνο τρόφιμα σε επίπεδο σπατάλης, αλλά και προϊόντα όπως ρούχα και αξεσουάρ, καπέλα, υποδήματα, κουβέρτες, κλινοσκεπάσματα και κουρτίνες. Με πρωτοβουλία του Κοινοβουλίου, οι χώρες της ΕΕ μπορούν επίσης να θεσπίσουν συστήματα ΔΕΠ για τα στρώματα. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει ακόμη να πάρουν μέτρα για τις ταχείες πρακτικές μόδας στο πλαίσιο της λήψης αποφάσεων σχετικά με τις χρηματοδοτικές συνεισφορές στα συστήματα ΔΕΠ.
Η σπατάλη των τροφίμων και η «πρωτιά» της Κύπρου
Η Κύπρος συνεχίζει να κατέχει την πρώτη θέση κατά κεφαλήν στη σπατάλη τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και παρά τις διάφορες υποχρεώσεις που χρονολογούνται, δεν έχει γίνει καμιά σοβαρή προσπάθεια για μείωση της σπατάλης.
Οι λόγοι του κρίσιμου φαινομένου για την κλιματική κρίση σπατάλης των τροφίμων στην Κύπρο είναι πολλοί ενώ, όπως λέει στη «Χαραυγή» ο διευθύνων σύμβουλος της Parpounas Sustainability Consultants, Κυριάκος Παρπούνας, πρέπει να δούμε το ζήτημα πολυδιάστατα, καθώς η σπατάλη δεν αφορά μόνο το τραπέζι μας, αλλά βρίσκεται τόσο στο χωράφι του παραγωγού, όσο και στη μεταποίηση.
Αρχικά, αναφέρει πως η σπατάλη των τροφίμων είναι μια μεγάλη μάστιγα σε ολόκληρη την Ευρώπη και μάλιστα υπάρχει το εξής παράδοξο: ενώ έχουμε αρκετές χώρες της Ευρώπης όπου γίνεται σπατάλη τροφίμων –περιλαμβανομένης και της Κύπρου– υπάρχουν περίπου 40 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες που δεν έχουν καλή ποιότητα τροφίμων εξαιτίας της φτώχειας. «Σε μία περιοχή που παρατηρείται τόσο μεγάλη σπατάλη τροφίμων, δεν μπορούμε να ταΐσουμε εκείνους που έχουν ανάγκη, σε μία κατά τ’ άλλα αναπτυγμένη ΕΕ», τονίζει ο κ. Παρπούνας.
Σχετικά με καθαυτή τη σπατάλη, αυτή, εξηγεί, δεν αφορά μόνο τη στιγμή της κατανάλωσης, αλλά και τη σπατάλη στην αλυσίδα παραγωγής. «Δεν είναι μόνο αυτά που έχουμε στο σπίτι τα οποία είναι πολλά και τα πετάμε, αλλά πρόκειται για σύνολο· από την ώρα που είναι στο χωράφι την ώρα της παραγωγής, μετά στη μεταποίηση και να καταλήξει στο τραπέζι μας. Άρα υπάρχουν διάφορα επίπεδα σπατάλης που πρέπει να δούμε στην αλυσίδα παραγωγής και κατανάλωσης».
Όπως εξηγεί, για να αντιμετωπιστεί η σπατάλη τροφίμων, πρέπει να δούμε τις πρακτικές στη γεωργική παραγωγή και τα επόμενα στάδια μέχρι να έρθουν στο πιάτο μας.
Σε ό,τι αφορά το παράδειγμα της Κύπρου, ο Κυριάκος Παρπούνας υπογραμμίζει πως είμαστε ένας λαός που έχουμε στην κουλτούρα μας το πολύ φαγητό, καθώς είμαστε της φιλοξενίας και της παρέας και του γεμάτου τραπεζιού. Αυτό, σημειώνει, πάει πολύ πίσω.
Για την αρνητική μας πρωτιά στην κατά κεφαλήν σπατάλη τροφίμων, αναφέρει πως είναι μια πραγματικότητα την οποία πρέπει να εξετάσουμε και να δούμε συνολικά και επαναλαμβάνει ότι υπάρχει η κουλτούρα του να μην αγοράζουμε μόνο ό,τι χρειαζόμαστε, όπως χαρακτηριστικά λέει ότι συμβαίνει στο εξωτερικό, αλλά να παίρνουμε πολλά πράγματα τα οποία δεν καταναλώνουμε, με αποτέλεσμα να τα πετάμε.
«Στην υπόλοιπη Ευρώπη οι καταναλωτές είναι πιο μετρημένοι στην αγορά στο σουπερμάρκετ, ενώ αντίθετα εμείς συμπεριφερόμαστε με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο, ωστόσο παρατηρείται μια μικρή αλλαγή τα τελευταία χρόνια. Επίσης, κάτι άλλο που μας χαρακτηρίζει είναι το γεγονός ότι όταν πάμε έξω για φαγητό, η κριτική μας επικεντρώνεται κυρίως στην ποσότητα του φαγητού και όχι στην ποιότητα, διότι έχουμε και την κουλτούρα της πολυφαγίας», υπογραμμίζει.
Για αυτά που μπορεί και κυρίως που πρέπει να κάνει το κράτος, ο κ. Παρπούνας τονίζει πως αρχικά αφορούν τα πρώτα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλαδή τη γεωργική παραγωγή, τη μεταποίηση, τα εργοστάσια που συσκευάζουν φαγητά, όπως και εστιατόρια και ξενοδοχεία με συγκεκριμένες οδηγίες και δράσεις. Το υπόλοιπο κομμάτι, υποδεικνύει, έχει να κάνει με την αλλαγή της κουλτούρας στον τρόπο που ψωνίζουμε, που μαγειρεύουμε, που αξιολογούμε ένα εστιατόριο κ.ά.
«Αν ο γεωργός την ώρα της παραγωγής δεν έχει οδηγίες για το τι θα κάνει ένα προϊόν που στην όψη δεν είναι καλό, θα έχει ως αποτέλεσμα να γίνεται σπατάλη. Υπάρχουν τρόποι να καταναλώνονται προϊόντα τα οποία δεν είναι “όμορφα”. Οι περισσότεροι παραγωγοί επιλέγουν εκείνα που είναι παρουσιάσιμα και θα πάνε για πώληση, ενώ τα υπόλοιπα γίνονται σπατάλη εξαρχής. Για παράδειγμα, φρούτα τα οποία δεν είναι τόσο φρέσκα μπορούν να γίνουν μαρμελάδα ή κομπόστα, έτσι ώστε να βρουν θέση στη διατροφική και εφοδιαστική αλυσίδα. Πρέπει από την πρώτη φάση να βρεθούν εναλλακτικές λύσεις με σκοπό τη μείωση της σπατάλης, διότι ένα μεγάλο μέρος της σπατάλης, όπως προανέφερα, ξεκινά από την παραγωγή».
Ακόμα κι αυτά που λήγουν, λέει ο διευθύνων σύμβουλος της Parpounas Sustainability Consultants, δεν καταφέραμε να τα αξιοποιήσουμε σωστά. «Στο εξωτερικό υπάρχει τμήμα στα σουπερμάρκετ που στα ράφια του υπάρχουν προϊόντα με κοντινή ημερομηνία λήξης και πωλούνται στη μισή τιμή, διότι πρέπει να αντιληφθούμε και το ζήτημα με τις ημερομηνίες λήξης στα τρόφιμα. Πολλά προϊόντα που έχουν λήξει βάσει της ετικέτας μπορούν να καταναλωθούν, έστω κι αν οριακά μειώνεται η ποιότητα. Όσοι τοποθετούν ημερομηνίες λήξης είναι προσεκτικοί για σκοπούς ασφάλειας και προστασίας της δημόσιας υγείας, βάζοντας πολλές φορές ημερομηνίες πιο μπροστά για να είναι βέβαιοι· άρα πολλά προϊόντα πετάγονται πριν πραγματικά λήξουν. Πρέπει να μάθουμε να κρίνουμε, να αποθηκεύουμε τα τρόφιμα, να ψωνίζουμε», υπογραμμίζει καταληκτικά ο Κυριάκος Παρπούνας.