Με την κοινωνία ή με τα προνόμια

• Φορολογική μεταρρύθμιση: Δύο δρόμοι, δύο πολιτικές επιλογές
• ΑΚΕΛ: Δίκαιη κατανομή βαρών και στήριξη της κοινωνίας – Κυβέρνηση: Ελαφρύνσεις για τους λίγους, βάρη για τους πολλούς
Του Κωνσταντίνου Ζαχαρίου
Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις στη φορολογική μεταρρύθμιση, με κοινή αφετηρία αλλά αντίθετη κατάληξη, τίθενται σήμερα ενώπιον της Ολομέλειας της Βουλής, αναδεικνύοντας μια καθαρή σύγκρουση πολιτικών επιλογών και κοινωνικών προτεραιοτήτων.
Από τη μία πλευρά βρίσκεται η πρόταση του ΑΚΕΛ, η οποία στηρίζεται στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και στις εισηγήσεις των συνδικαλιστικών και κοινωνικών οργανώσεων. Στόχος της είναι μια πιο δίκαιη και ισότιμη κατανομή των φορολογικών βαρών, με ουσιαστικές ελαφρύνσεις για τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Παράλληλα, προβλέπει μεγαλύτερη συμβολή από τα υψηλά εισοδήματα, τα υπερκέρδη και τη μεγάλη περιουσία, ώστε το φορολογικό σύστημα να ανταποκρίνεται καλύτερα στην αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Στον αντίποδα, η κυβερνητική πρόταση, όπως αυτή διαμορφώθηκε μέσα από παρασκηνιακές συνεννοήσεις και κομματικά παζάρια με τον Δημοκρατικό Συναγερμό και το Δημοκρατικό Κόμμα, κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Παρέχει πρόσθετες ελαφρύνσεις σε όσους διαθέτουν υψηλά εισοδήματα και σημαντική περιουσία, ενώ ταυτόχρονα μεταφέρει περισσότερα βάρη στα χαμηλά και μεσαία εισοδηματικά στρώματα, περιορίζοντας το κοινωνικό αποτύπωμα της μεταρρύθμισης.
Η διαφορά ανάμεσα στις δύο προτάσεις αποτυπώνεται καθαρά και στα αποτελέσματά τους. Η πρόταση του ΑΚΕΛ αφορά σχεδόν το σύνολο των φορολογουμένων και προσφέρει ελαφρύνσεις στο 98% της κοινωνίας, γεγονός που την καθιστά μια μεταρρύθμιση με ευρεία κοινωνική στόχευση. Αντίθετα, η κυβερνητική πρόταση αφήνει εκτός περίπου το 50% των εργαζομένων και των συνταξιούχων, οι οποίοι δεν θα αποκομίσουν κανένα ουσιαστικό όφελος. Την ίδια ώρα, τα ίδια αυτά στρώματα καλούνται να επωμιστούν το μεγαλύτερο βάρος από τις επικείμενες πράσινες φορολογίες, εξέλιξη που αναμένεται να εντείνει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες.
Με τη δική του πρόταση, το ΑΚΕΛ επιδιώκει τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου, αποτελεσματικού και κοινωνικά δίκαιου φορολογικού συστήματος, που μειώνει τη φορολογική πίεση στα νοικοκυριά, διορθώνει χρόνιες στρεβλώσεις και ενισχύει την κοινωνική συνοχή, θέτοντας στο επίκεντρο την κοινωνία και όχι τα προνόμια των λίγων.
Πού εντοπίζονται οι κρίσιμες διαφορές
• Αφορολόγητο και φορολογικές κλίμακες: Η πρόταση του ΑΚΕΛ αυξάνει το αφορολόγητο όριο στις 22.500 ευρώ, προσφέροντας ανάσα στα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, ενώ η κυβερνητική το διατηρεί χαμηλότερα στις 22.000 ευρώ. Και στις δύο προτάσεις οι μεσαίες κλίμακες παραμένουν ίδιες (20% έως 32.000 ευρώ και 25% έως 42.000 ευρώ), όμως από εκεί και πάνω οι διαφορές είναι ξεκάθαρα πολιτικές. Το ΑΚΕΛ προτείνει προοδευτική φορολόγηση των υψηλών εισοδημάτων με τρεις επιπλέον κλίμακες: 33% για 42.001–67.000 ευρώ, 38% για 67.001–100.000 ευρώ και 45% άνω των 100.000 ευρώ, μεταφέροντας το βάρος σε όσους έχουν μεγαλύτερη οικονομική δυνατότητα. Αντίθετα, η κυβερνητική πρόταση περιορίζεται σε δύο κλίμακες (30% έως 72.000 ευρώ και 35% άνω των 72.001 ευρώ), ευνοώντας τους πολύ υψηλόμισθους. Σημαντική είναι και η πρόνοια του ΑΚΕΛ για τιμαριθμοποίηση του φορολογητέου εισοδήματος ανά τριετία, ρύθμιση που απουσιάζει από την κυβερνητική πρόταση.
• Εκπτώσεις με εισοδηματικά κριτήρια: Και οι δύο προτάσεις περιλαμβάνουν φορολογικές εκπτώσεις με εισοδηματικά κριτήρια, όμως οι διαφορές τους είναι ουσιαστικές. Το ΑΚΕΛ εισηγείται να παραχωρούνται εκπτώσεις και σε δανειολήπτες που έχουν προχωρήσει σε αναδιάρθρωση και καταβάλλουν κανονικά τις δόσεις τους. Αντίθετα, η κυβερνητική πρόταση περιορίζει τις εκπτώσεις μόνο στα δάνεια που οι τράπεζες χαρακτηρίζουν ως πλήρως εξυπηρετούμενα, αφήνοντας εκτός χιλιάδες νοικοκυριά. Οι υπόλοιπες εκπτώσεις που προβλέπονται και στις δύο προτάσεις αφορούν τα τέκνα και τους φοιτητές, το ενοίκιο, την ανέγερση και την ενεργειακή αναβάθμιση κύριας κατοικίας, τα ασφάλιστρα ανικανότητας και τα ασφάλιστρα κατοικίας για φυσικές καταστροφές.
• Έμμεσες φορολογίες: Μία από τις βασικές αδυναμίες της φορολογικής μεταρρύθμισης που προωθεί η κυβέρνηση είναι ότι οι ελαφρύνσεις συνδέονται αποκλειστικά με το φορολογητέο εισόδημα, αφήνοντας εκτός τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα. Παρότι μπορεί να μην φορολογούνται άμεσα, τα στρώματα αυτά πλήττονται καθημερινά από την ακρίβεια και τις έμμεσες επιβαρύνσεις στο κόστος ζωής. Γι’ αυτό το ΑΚΕΛ προωθεί δεύτερο πακέτο προτάσεων, το οποίο αναμένεται να εξεταστεί στις αρχές του νέου έτους. Το πακέτο προβλέπει μείωση του ΦΠΑ από 19% σε 5% στο ηλεκτρικό ρεύμα, καθώς και στο κόστος ενεργειακής αναβάθμισης και επέκτασης κύριας κατοικίας, ενώ προτείνεται μηδενικός ΦΠΑ στα βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης. Αντίθετα, η κυβερνητική πρόταση δεν περιλαμβάνει αντίστοιχες ρυθμίσεις και αφήνει τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα εκτεθειμένα στις επικείμενες πράσινες φορολογίες.
• Φορολόγηση πλούτου: Καθοριστικές είναι οι διαφορές στη στάση απέναντι στη μεγάλη περιουσία και τα υπερκέρδη. Η πρόταση του ΑΚΕΛ προβλέπει φορολόγηση των υπερκερδών τραπεζών και εταιρειών ενέργειας, μέτρο κοινωνικής δικαιοσύνης που εφαρμόζεται ήδη σε αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ. Παράλληλα, εισηγείται φόρο υπερπλουσίων 1‰ στην ακίνητη περιουσία άνω των τριών εκατομμυρίων ευρώ, καθώς και κλιμακωτό τέλος για μεγάλες εταιρείες με πολύ υψηλά περιουσιακά στοιχεία, με πλήρη εξαίρεση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Υπενθυμίζεται ότι οι εισηγήσεις αυτές είχαν κατατεθεί και από το Κέντρο Οικονομικών Μελετών του Πανεπιστημίου Κύπρου, χωρίς να υιοθετηθούν από την κυβέρνηση. Αντίθετα, η κυβερνητική πρόταση περιορίζεται σε γενναιόδωρες ελαφρύνσεις προς μετόχους τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων, χωρίς ουσιαστικό όφελος για την κοινωνία.
• Ταμεία Προνοίας: Πλήρης διάσταση απόψεων καταγράφεται και στο ζήτημα των Ταμείων Προνοίας, που αφορά άμεσα χιλιάδες εργαζόμενους. Το ΑΚΕΛ υιοθετεί τη θέση των συνδικαλιστικών οργανώσεων και εισηγείται τη διατήρηση του υφιστάμενου καθεστώτος. Η κυβέρνηση, αντίθετα, προτείνει βαριά φορολόγηση των Ταμείων, ρύθμιση που πλήττει τους εργαζόμενους και αποδυναμώνει έναν βασικό πυλώνα του συνταξιοδοτικού συστήματος. Οι ενδείξεις, πάντως, είναι θετικές, καθώς η πρωτοβουλία του ΑΚΕΛ φαίνεται να συγκεντρώνει στήριξη και από άλλα κόμματα.
Το υπόλοιπο πακέτο της φορολογικής μεταρρύθμισης
Πέρα από τις βασικές ρυθμίσεις, το πακέτο που ετοίμασε το Υπουργείο Οικονομικών περιλαμβάνει πρόσθετα μέτρα που αφορούν κυρίως τις επιχειρήσεις, τα υψηλά εισοδήματα και την αγορά ακινήτων.
Μεταξύ άλλων προβλέπεται αύξηση του εταιρικού φορολογικού συντελεστή στο 15%, καθώς και εισαγωγή ειδικού συντελεστή 8% για κέρδη από κρυπτοστοιχεία και ωφελήματα από δικαιώματα προαίρεσης αγοράς μετοχών. Παράλληλα, παρατείνεται έως το 2030 το καθεστώς αυξημένων αποσβέσεων για ενεργειακή αναβάθμιση επιχειρήσεων και παρέχεται πρόσθετη έκπτωση 20% για δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης, εκτός IP Box.
Το πακέτο περιλαμβάνει επίσης αύξηση των εκπιπτόμενων εξόδων ψυχαγωγίας έως τις 30 χιλιάδες ευρώ, έκπτωση έως 300 χιλιάδες ευρώ για πρώτη εισαγωγή εταιρείας σε αναγνωρισμένο χρηματιστήριο και επέκταση της μεταφοράς ζημιών σε επτά έτη. Προβλέπονται ακόμη υπερεκπτώσεις για εργοδότες που καταβάλλουν πρόσθετη ΑΤΑ και κεφαλαιουχικές εκπτώσεις στη γεωργία.
Στη φορολόγηση κεφαλαίου καταργείται η εισφορά για την Άμυνα στη λογιζόμενη διανομή μερίσματος και στο εισόδημα από ενοίκια, ενώ η εισφορά επί της πραγματικής διανομής μερίσματος μειώνεται στο 5%. Προωθούνται επίσης μειώσεις παρακρατήσεων σε μερίσματα και τόκους, νέο καθεστώς για άτομα non-domicile και γενικός αντικαταχρηστικός κανόνας.
Τέλος, προβλέπονται αλλαγές στη φορολογία κεφαλαιουχικών κερδών και στην ακίνητη ιδιοκτησία, με επέκταση φοροαπαλλαγών σε ανταλλαγές και αντιπαροχές ακινήτων και παράταση της απαλλαγής για κύρια κατοικία έως τις 350.000 ευρώ. Παράλληλα, καθιερώνονται υποχρεωτικές ηλεκτρονικές πληρωμές ενοικίων άνω των 500 ευρώ και καταργείται η υποχρεωτική χαρτοσήμανση εγγράφων, με συγκεκριμένες εξαιρέσεις.