Οι οδηγίες Φιντάν και το κρίσιμο ταξίδι της Ολγκίν στην Άγκυρα

Όλες οι απαντήσεις της κατοχικής πλευράς για τα επόμενα βήματα στο Κυπριακό θα δοθούν στην Προσωπική Απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Μαρία Άνχελ Ολγκίν, όταν η τελευταία θα επισκεφθεί την Άγκυρα. Τις απαντήσεις τις έχει ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, ο οποίος κάνει, με εντολές Ερντογάν, κουμάντο στο Κυπριακό.
Ως εκ τούτου, ο Φιντάν θα είναι αυτός που θα καθορίσει το τοπίο. Και για την πραγματοποίηση της άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης, αλλά και για την επανέναρξη των συνομιλιών. Αλλά πρωτίστως κατά πόσο υπάρχει αλλαγή στάσης στο θέμα της βάσης των συνομιλιών.
Συνεπώς είναι ξεκάθαρο ότι όλα θα κριθούν από το πώς θα συμπεριφερθεί η Άγκυρα, η οποία ειρήσθω εν παρόδω, δεν φαίνεται να διαφοροποιείται στο Κυπριακό, χωρίς αυτό να σημαίνει πως απορρίπτει μια διαδικασία συναντήσεων. Η κατοχική πλευρά θα αποφασίσει και κατά πόσο θα θέλει εξελίξεις στο Κυπριακό το πρώτο εξάμηνο του 2026, στη διάρκεια δηλαδή της Προεδρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε.
Είναι ξεκάθαρο πως για τα θέματα, που αφορούν την ουσία, απαντήσεις δεν μπορούν να δοθούν από τον κατοχικό ηγέτη, Τουφάν Έρχιουρμαν, ο οποίος έχει όρια σε ό,τι αφορά στις κινήσεις του στο Κυπριακό. Είναι δε σαφές πως η Άγκυρα θέλησε από την αρχή της θητείας του να τον φρενάρει, θέτοντας του πλαίσιο κινήσεων.
Χωρίς απαντήσεις
Τα πιο πάνω ενισχύονται και από το γεγονός ότι ο κ. Έρχιουρμαν δεν είχε απαντήσεις σε πολλά ζητήματα, που εγέρθηκαν κατά τη συνάντηση της περασμένης Πέμπτης με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη και την κ. Ολγκίν.
Ο κατοχικός ηγέτης, στη διάρκεια της συνάντησης, χρειάσθηκε να βγει- δυο τουλάχιστον φορές- από την αίθουσα και να επικοινωνήσει τηλεφωνικά, κατά πάσα πιθανότατα με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν ή άλλο συνεργάτη του, για να συνεννοηθεί. Σε πολλά από τα θέματα, που είχαν τεθεί κατά τη διάρκεια της κοινής συνάντησης της περασμένης Πέμπτης, στο παλιό αεροδρόμιο Λευκωσίας, στη νεκρή ζώνη, από τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη και την κ. Ολγκίν, ο κ. Έρχιουρμαν επιφυλάχθηκε να επανέλθει. Σε μια, τουλάχιστον, περίπτωση, για θέμα που τέθηκε από την Προσωπική Απεσταλμένη των Ηνωμένων Εθνών, Μαρία Άνχελ Ολγκίν, ο κατοχικός ηγέτης την παρέπεμψε στον κ. Φιντάν.
Το παρασκήνιο
Στη συνάντηση της περασμένης Πέμπτης, κάτω από την πίεση του Προέδρου της Δημοκρατίας, συζητήθηκε και η ουσία του Κυπριακού και έγινε αποδεκτό να γίνει αναφορά στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών. Δεν ήταν αυτή η πρόθεση του κ. Έρχιουρμαν όταν προσερχόταν στη συνάντηση. Ήθελε να συζητηθούν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης ( ΜΟΕ) και από το βαθμό υλοποίησή τους να εξαρτηθούν τα επόμενα βήματα. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης ζήτησε στην αρχή της συνάντησης από τον Τουφάν Έρχιουρμαν να απαντήσει στο μείζον. Κατά πόσο δέχεται τη βάση των συζητήσεων, που καθορίζονται από τις αποφάσεις, τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών. Ο κατοχικός ηγέτης είπε πως το αποδέχεται και ως εκ τούτου καταγράφηκε και στο κοινό ανακοινωθέν.
Αυτό, όμως, μπορεί να μην σημαίνει και τίποτε για τη συνέχεια καθώς όπως έχει αναφερθεί όλα θα εξαρτηθούν από τη στάση της Άγκυρας. Αυτό το γνωρίζουν όλοι οι εμπλεκόμενοι, το ξέρει και ο κατοχικός ηγέτης.
Άλλωστε, σε σχέση με την πολιτική ισότητα, στην οποία υπήρξε αναφορά στο ανακοινωθέν, ο κατοχικός ηγέτης είπε πως δεν γίνεται εξ ολοκλήρου αποδεκτή από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Ανέφερε πως ο Πρόεδρος δεν αποδέχεται την εκ περιτροπής προεδρία. Διευκρίνισε δε ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά ερμηνεύει την πολιτική ισότητα ως τη λήψη κοινών αποφάσεων σε θέματα «κοινής κυριαρχίας».
Περαιτέρω, ο Τουφάν Έρχιουρμαν, θεωρεί πως για να συγκληθεί η εξαγγελθείσα από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ άτυπη Πενταμερή, πρέπει να υπάρξει «καλό κλίμα» στην Κύπρο, που θα διαμορφωθεί με την υλοποίηση ΜΟΕ. Τούτο εκ των πραγμάτων θα καθυστερήσει την πραγματοποίηση της Διάσκεψης. Περαιτέρω, με βάση και δημόσιες τοποθετήσεις του φαίνεται να θολώνει το τοπίο σε σχέση και με το Κραν Μοντανά και «τη συνέχιση των συνομιλιών από το σημείο που σταμάτησαν το καλοκαίρι του 2027». Επί τούτου, έχει αναφέρει πως «είμαστε στο 2025. Έχουν περάσει 8 χρόνια. Και δυστυχώς δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτά τα 8 χρόνια κύλησαν με κινητικότητα. Από πλευράς συνομιλιών ήταν υπερβολικά στάσιμα· το να πούμε ότι έγιναν ουσιαστικές συνομιλίες θα ήταν μάλλον υπερβολή. Αλλά από την άλλη, σε περιφερειακό επίπεδο, ήταν ιδιαίτερα γεμάτα εξελίξεις». Συνεπώς δεν φαίνεται να έχει την ίδια προσέγγιση με τη Λευκωσία στο θέμα του σημείου εκκίνησης των συζητήσεων.
Στην Άγκυρα, ως γνωστό, αντιμετωπίζουν το Κυπριακό μέσα στο ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον. Οι τοποθετήσεις αξιωματούχων της επιβεβαιώνουν ότι η πολιτική για λύση δυο κρατών δεν αλλάζει ενώ σε σχέση με την περιοχή, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, δήλωσε κατά τη συζήτηση του προϋπολογισμού του υπουργείου στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση ότι στόχος και προτεραιότητα είναι να υπερασπίζονται «την αρχή της δίκαιης κατανομής στην Ανατολική Μεσόγειο». Σημειώνοντας, παράλληλα, ότι λαμβάνουν «αποφασιστικά μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων μας». Και τα συμφέροντα της Τουρκίας είναι ο έλεγχος της περιοχής.
Πρόκληση εξελίξεων
Από την πλευρά της, η Λευκωσία, παρακολουθώντας την τουρκική συμπεριφορά, επιλέγει να επιμένει στις αποφάσεις του ΟΗΕ και παράλληλα αξιοποιεί τις γεωπολιτικές εξελίξεις και το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει. Οι κινήσεις συνεργασίας με κράτη της περιοχής ( πρόσφατη συμφωνία με Λίβανο για καθορισμό ΑΟΖ) αλλά και η ιδιότητα του κράτους-μέλους της Ε.Ε. ενόψει και της Προεδρίας, ενισχύει τη θέση της και στο Κυπριακό.
Η Κυπριακή Δημοκρατία υιοθέτησε μια τακτική πρόκλησης εξελίξεων και κινητικότητας, χρησιμοποιώντας όλα τα εργαλεία που διαθέτει.
Προφανώς και δεν παίζει μόνη της και πολλά εξαρτώνται από τη στάση της κατοχικής δύναμης.
Ανιχνεύουν τις προθέσεις της Άγκυρας
Κράτη- μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και η Κομισιόν, προσπαθούν να ανιχνεύσουν τις προθέσεις της Άγκυρας για την Προεδρία της Ε.Ε. από την Κυπριακή Δημοκρατία, που ξεκινά τον Ιανουάριο του 2026. Αυτό που βασικά επιδιώκουν να μάθουν, είναι κατά πόσο η Τουρκία θα επαναλάβει αυτό που έγινε το 2012, όταν η Κύπρος άσκησε την πρώτη της ευρωπαϊκή Προεδρία. Υπενθυμίζεται ότι η Άγκυρα είχε τότε ξεκαθαρίσει πως από τη στιγμή που δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, δεν αναγνώριζε ούτε την Προεδρία της στην Ε.Ε. Ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είχε δηλώσει τότε, παραμονές της ανάληψης της Προεδρίας, πως « η Τουρκία θα σταματήσει τις συνομιλίες της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν η Κύπρος αναλάβει την προεδρία της Ένωσης. Η Κύπρος είναι δήθεν χώρα που δεν αναγνωρίζουμε». Σε άλλη του δήλωση, κομπάζοντας. Σε άλλη περίπτωση είχε αναφέρει πως «θα κάνουμε ένα εξάμηνο διάλειμμα όταν ξεκινήσει η Προεδρία ΕΕ των Ε/κ». Ο δε διαπραγματευτής της Τουρκίας με την Ε.Ε., Εγκεμέν Μπαγίς είχε επαναλάβει πως «η Τουρκία δεν μπορεί να αποδεχθεί την Προεδρία μιας χώρας που δεν αναγνωρίζει».
Στην ατζέντα του Γιοχάνες Χαν και τα ευρωτουρκικά
Ο ρόλος του ειδικού απεσταλμένου της Ε.Ε. για το Κυπριακό, Γιοχάνες Χαν, έχει να κάνει και με τα ευρωτουρκικά. Κι αυτό γιατί είναι σαφές ότι υπάρχει διασύνδεση με το Κυπριακό, σε σχέση με τις κυπρογενείς υποχρεώσεις της Τουρκίας, αλλά και αναφορικά με βήματα προσέγγισης που γίνονται μεταξύ των δυο πλευρών και εξαρτώνται από τα κράτη-μέλη.
Πληροφορίες αναφέρουν πως ο κ. Χαν θα κινηθεί σε δυο επίπεδα. Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, εάν και εφόσον ξεκινήσουν, να λειτουργεί υποστηρικτικά προς τα Ηνωμένα Έθνη, υπό την εποπτεία των οποίων διεξάγεται ο διάλογος. Εάν προχωρήσουν οι συζητήσεις επί της ουσίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προσφέρει τεχνογνωσία, ώστε οι όποιες ρυθμίσεις να είναι εναρμονισμένες με το κοινοτικό κεκτημένο. Όπως έγινε, δηλαδή, και στο παρελθόν. Άλλωστε δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία, η οποία δεν θα αξιολογηθεί από την Ένωση. Παρόλο που το 2004 οι Βρυξέλλες ήταν έτοιμες να τετραγωνίσουν τον κύκλο, να «καταπιούν» παρεκκλίσεις, σήμερα η Κύπρος είναι μέλος για 21 χρόνια και τα δεδομένα έχουν αλλάξει.
Τώρα, σε σχέση με το ρόλο του ειδικού απεσταλμένου, που θα αφορά τα ευρωτουρκικά, είναι σαφές πως ο κ. Χαν θα λειτουργήσει προβάλλοντας πιθανά δέλεαρ στην Άγκυρα, ζητώντας ταυτόχρονα από την κατοχική δύναμη να προβεί σε βήματα στην Κύπρο. Για παράδειγμα, το άνοιγμα τουρκικών λιμανιών σε πλοία υπό κυπριακή σημαία, ένα ζήτημα που συνδέεται με τις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο της ενταξιακής πορείας. Ένα ακόμη θέμα που μπορεί να παίξει είναι εκείνο που ανέφερε ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης σε συνέντευξή του στο Politico. Δηλαδή, να ενταχθεί, όπως είπε, η Κυπριακή Δημοκρατία στο πρόγραμμα του ΝΑΤΟ «Συνεταιρισμός για την Ειρήνη» με αντάλλαγμα να γίνουν βήματα στις σχέσεις Ε.Ε.- Τουρκίας, πάντα σε συνδυασμό με την επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό «εντός του συμφωνημένου πλαισίου». Υπενθυμίζεται και την πρόθεση της Λευκωσίας να προσκαλέσει, στη διάρκεια της Προεδρίας, σε άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ερντογάν, αλλά και τον Φιντάν.
Τα ζητήματα αυτά αναμένεται να θέσει ο κ. Χαν σε Τούρκους αξιωματούχους, όταν επισκεφθεί την Άγκυρα. Ο Ευρωπαίος απεσταλμένος, παράλληλα, πραγματοποιεί σειρά επαφών με υπουργούς Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θέτοντας το Κυπριακό και συντονίζοντας πιθανές δράσεις.