Ο μύθος της χαμένης πόλης: Εξήγηση ίσως δώσει το τείχος 7.000 ετών που βρέθηκε στον βυθό της Βρετάνης

Γάλλοι θαλάσσιοι αρχαιολόγοι εντόπισαν στα ανοιχτά της Βρετάνης ένα εντυπωσιακό υποθαλάσσιο κατασκεύασμα, το οποίο χρονολογείται περίπου στο 5.000 π.Χ. και θεωρείται το μεγαλύτερο υποθαλάσσιο έργο που έχει βρεθεί ποτέ στη Γαλλία. Πρόκειται για ένα λίθινο τείχος μήκους περίπου 120 μέτρων, ο οποίος σήμερα βρίσκεται κάτω από εννέα μέτρα νερού, αλλά την εποχή κατασκευής του βρισκόταν στη γραμμή της ακτής, ανάμεσα στα όρια της παλίρροιας.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το τείχος κατασκευάστηκε είτε ως παγίδα ψαριών είτε ως προστατευτικό ανάχωμα απέναντι στη σταδιακή άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Όταν δημιουργήθηκε, στο δυτικό άκρο της Βρετάνης, στο νησί Ιλ ντε Σεν, η ξηρά ήταν πολύ μεγαλύτερη σε έκταση απ’ ό,τι σήμερα, καθώς το νησί έχει με την πάροδο των χιλιετιών συρρικνωθεί δραστικά.
Το κατασκεύασμα έχει κατά μέσο όρο πλάτος 20 μέτρα και ύψος δύο μέτρα, ενώ σε τακτά διαστήματα οι δύτες εντόπισαν μεγάλους όρθιους γρανιτένιους λίθους – μονολίθους – που εξέχουν σε δύο παράλληλες σειρές. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, οι μονολίθοι αυτοί τοποθετήθηκαν αρχικά πάνω στο βραχώδες υπόστρωμα και στη συνέχεια ο τοίχος χτίστηκε γύρω τους με πλάκες και μικρότερες πέτρες. Εάν πράγματι επρόκειτο για παγίδα ψαριών, οι όρθιες πέτρες πιθανότατα στήριζαν ένα είδος διχτυού από κλαδιά και ξύλα, το οποίο συγκρατούσε τα ψάρια καθώς υποχωρούσε η θάλασσα.
Με συνολική μάζα που εκτιμάται στους 3.300 τόνους, ο τοίχος θεωρείται έργο μιας πολυάριθμης και οργανωμένης κοινότητας. Το γεγονός ότι διατηρήθηκε για περίπου 7.000 χρόνια υποδηλώνει ότι επρόκειτο για ιδιαίτερα στιβαρή κατασκευή. Όπως εξηγεί ο αρχαιολόγος Ιβάν Παϊγέρ, είτε χτίστηκε από μια κοινωνία κυνηγών-τροφοσυλλεκτών που είχε αρχίσει να εγκαθίσταται μόνιμα στην περιοχή, είτε από νεολιθικούς πληθυσμούς που έφτασαν στη Βρετάνη γύρω στο 5.000 π.Χ.
Οι μονολίθοι θυμίζουν τους περίφημους μενίρ που συναντώνται σήμερα στην ενδοχώρα της Βρετάνης, αν και είναι παλαιότεροι. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι υπήρξε μεταφορά τεχνογνωσίας στην εξόρυξη, κοπή και μεταφορά λίθων μεταξύ των παλαιότερων μεσολιθικών πληθυσμών και των νεολιθικών γεωργών που ακολούθησαν.
Η ανακάλυψη έγινε έπειτα από μελέτη υποθαλάσσιων χαρτών βάθους με σύγχρονη τεχνολογία ραντάρ από τον γεωλόγο Ιβ Φουκέ. Όπως δήλωσε στη γαλλική εφημερίδα Le Monde, η ευθύγραμμη δομή που «έφραζε» μια υποθαλάσσια κοιλάδα δεν θα μπορούσε να είναι φυσικός σχηματισμός. Οι πρώτες καταδύσεις πραγματοποιήθηκαν το καλοκαίρι του 2022, ωστόσο η πλήρης χαρτογράφηση έγινε τον επόμενο χειμώνα, όταν η θαλάσσια βλάστηση είχε υποχωρήσει.
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο International Journal of Nautical Archaeology, οι επιστήμονες συνδέουν την ανακάλυψη με τους τοπικούς θρύλους της Βρετάνης για βυθισμένες πόλεις. Ένας από τους πιο γνωστούς μύθους αφορά τη χαμένη πόλη Υς, που σύμφωνα με την παράδοση βρισκόταν στον κόλπο της Ντουαρνενέ, λίγα χιλιόμετρα ανατολικά.
Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, η εγκατάλειψη μιας περιοχής που είχε αναπτυχθεί από μια καλά οργανωμένη κοινωνία, σε συνδυασμό με τη γρήγορη άνοδο της στάθμης της θάλασσας και την εγκατάλειψη αλιευτικών και οικιστικών εγκαταστάσεων, είναι πιθανό να χαράχτηκε βαθιά στη συλλογική μνήμη των ανθρώπων, μετατρεπόμενη με το πέρασμα των αιώνων σε θρύλο.