Παρουσιασμός

Στο άρθρο μου «Αυτεπίστροφοι υπάλληλοι», που δημοσιεύτηκε στον «Π» στις 06/12/25, είχα αναφέρει τα εξής: «Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο χαίρομαι όταν συναντώ νέους όρους στο μάνατζμεντ. Αυτό έγινε και πρόσφατα όταν διάβασα σε μια ψηφιακή εφημερίδα τις λέξεις «boomerang employees». Την ίδια χαρά και ακόμη περισσότερη ένιωσα πάλι όταν, ετοιμάζοντας το άρθρο μου «Οι εχθροί της παραγωγικότητας» που δημοσιεύτηκε στον «Π» το περασμένο Σάββατο, συνάντησα για πρώτη φορά τη λέξη presenteeism. Έψαξα στα χάρτινα αγγλοελληνικά λεξικά μου και δεν βρήκα τέτοιο λήμμα. Το ίδιο και στα χάρτινα ελληνικά. Προσέφυγα στα ηλεκτρονικά λεξικά και βρήκα δεκάδες λήμματα (αγγλικά και ελληνικά) σχετικά με το θέμα. Η επικρατούσα ελληνική μετάφραση είναι «Παρουσιασμός».
Ορισμός
Παρουσιασμός σημαίνει τη μετάβαση ενός υπαλλήλου στην εργασία του παρ' όλο που είναι άρρωστος, εξουθενωμένος ή υποφέρει από κάτι άλλο, το οποίο δεν του επιτρέπει να εκτελεί τα καθήκοντά του κανονικά.
Σε αντίθεση με τους υπαλλήλους που απουσιάζουν, στην περίπτωση του παρουσιασμού, οι υπάλληλοι παρουσιάζονται στη δουλειά τους αλλά η απόδοσή τους είναι μειωμένη λόγω ασθένειας, άγχους ή προσωπικών λόγων.
Συνήθως ο παρουσιασμός μένει απαρατήρητος από τους εργοδότες αφού οι υπάλληλοι είναι παρόντες και θεωρούνται αφοσιωμένοι, παρ' όλο που η παραγωγικότητά τους και η ευεξία τους υποφέρουν.
Τα τελευταία χρόνια ο όρος απέκτησε ιδιαίτερη σημασία για τους ειδήμονες που ασχολούνται με θέματα ανθρώπινου δυναμικού, αφού ο παρουσιασμός είναι ένας σιωπηλός καταστροφέας της παραγωγικότητας και αποτελεί σύμπτωμα βαθύτερων προβλημάτων στον χώρο εργασίας.
Εισαγωγή
Πολλές φορές η αδιάληπτη παρουσία ενός υπαλλήλου στην εργασία του ερμηνεύεται ως ένδειξη δέσμευσης, αφοσίωσης και παραγωγικότητας. Ακόμη και όταν ένας υπάλληλος δεν μπορεί να εργαστεί πηγαίνει στην εργασία του επειδή φοβάται μήπως χάσει τη δουλειά του, τον μισθό του ή την καλή εντύπωση που έχει για αυτόν ο διευθυντής του. Σήμερα το πρόβλημα έχει εξελιχθεί σε παγκόσμιο φαινόμενο.
Ενώ οι απουσίες είναι ορατές και μετρήσιμες, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει με τον παρουσιασμό. Ουδείς γνωρίζει πόσο μπορεί να παραγάγει ένας υπάλληλος που είναι σωματικά ή ψυχολογικά ασθενής, αφού η απόδοση, η δημιουργικότητα και η κρίση του επηρεάζονται από την ασθένειά του. Το οικονομικό κόστος του φαινομένου αυτού μπορεί να ξεπερνά εκείνο των απουσιών. Έρευνες έδειξαν ότι η απόδοση ενός άρρωστου υπαλλήλου μπορεί να μειωθεί στο ένα τρίτο της κανονικής του. Επειδή όμως ο υπάλληλος είναι παρών, η ελλιπής αυτή απόδοση δεν εντοπίζεται μέχρι να επηρεαστούν τα αποτελέσματα της ομάδας.
Οι επιπτώσεις του παρουσιασμού
Οι επιπτώσεις του παρουσιασμού επηρεάζουν τόσο τα άτομα όσο και τον οργανισμό. Τα συμπτώματά του είναι μειωμένη απόδοση, πεσμένο ηθικό και, στο τέλος, συχνές αναρρωτικές άδειες. Αναλυτικά:
• Πτώση παραγωγικότητας
Είναι φυσικό όταν ένας υπάλληλος είναι άρρωστος ή εξουθενωμένος να μην μπορεί να αποδώσει ικανοποιητικά, να κάνει λάθη, να καθυστερεί και να μην λαμβάνει σωστές αποφάσεις. Αν η κατάσταση αυτή συνεχιστεί, η πτώση της παραγωγικότητας θα μεταφερθεί και σε άλλες ομάδες, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί όλος ο οργανισμός.
• Χειροτέρευση υγείας
Όταν ένας υπάλληλος πιέζει τον εαυτόν του να εργαστεί ενώ είναι άρρωστος, πιθανόν να προκαλέσει καθυστέρηση στην αποθεραπεία του ή ακόμη να επιδεινωθεί η κατάστασή του. Συχνές επιπτώσεις είναι το χρόνιο άγχος, αθεράπευτές ασθένειες και εξουθένωση. Η κατάσταση αυτή δεν επηρεάζει μόνο εφήμερα τον υπάλληλο αλλά διαχρονικά, αφού πιθανόν να χρειαστεί πρόσθετη αναρρωτική άδεια στο μέλλον όταν η υγεία του χειροτερεύσει και θα χρειάζεται οπωσδήποτε ξεκούραση.
• Μετάδοση μολυσματικών ασθενειών
Ο παρουσιασμός είναι πιο επικίνδυνος στις περιπτώσεις υπαλλήλων που εργάζονται σε κλειστούς χώρους, αφού εκεί είναι πιο εύκολο να επηρεαστούν και άλλοι υπάλληλοι αν ο συνάδελφός τους πάσχει από μεταδοτική νόσο. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι αναρρωτικές άδειες είναι μαζικές και επηρεάζουν την όλη παραγωγικότητα του οργανισμού.
• Χαμηλό ηθικό και χαμηλή απόδοση
Ο παρουσιασμός είναι «μεταδοτικός» αφού οι υπάλληλοι βλέποντας τους συναδέλφους τους να «εργάζονται» ενώ είναι άρρωστοι ή εξουθενωμένοι νιώθουν την υποχρέωση να κάνουν κι αυτοί το ίδιο. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται μια κουλτούρα ενοχής και υπερπροσπάθειας. Σταδιακά, το ηθικό των υπαλλήλων πέφτει και παρατηρείται αύξηση των παραιτήσεων.
• Οικονομικό κόστος
Το οικονομικό κόστος του παρουσιασμού είναι τεράστιο. Ενώ οι απουσίες εύκολα εντοπίζονται και κοστολογούνται, το έμμεσο κόστος του παρουσιασμού (μειωμένη απόδοση, πολλά λάθη και αναρρωτικές άδειες) είναι δύσκολο να υπολογιστεί. Έρευνες αμερικανικού ιατρικού περιοδικού έδειξαν ότι ο παρουσιασμός στοιχίζει στους οργανισμούς πολύ περισσότερα από ό,τι στοιχίζουν οι απουσίες.
• Επιπτώσεις στην καινοτομία και δημιουργικότητα
Ένας υγιής και παρωθημένος υπάλληλος είναι φυσικό να είναι περισσότερο καινοτόμος και δημιουργικός. Αυτό δεν συμβαίνει όταν ο υπάλληλος δεν είναι υγιής ή είναι εξουθενωμένος αφού στην κατάσταση αυτή η σκέψη του είναι η ανάρρωση και όχι η δουλειά του. Τέλος οι επιπτώσεις επηρεάζουν τη γενική καινοτομία του οργανισμού.
Χειρισμός από τους διευθυντές
Η Διεύθυνση πρέπει να αντιμετωπίζει τον παρουσιασμό με ενεργητική και συμπαθητική προσέγγιση. Στόχος δεν πρέπει να είναι μόνο ο εντοπισμός του παρουσιασμού αλλά και η δημιουργία τέτοιας κουλτούρας ώστε ένας υπάλληλος να αισθάνεται άνετα να απουσιάζει όταν είναι πραγματικά άρρωστος, σωματικά ή/ και ψυχολογικά. Αναλυτικά:
• Υποστηρικτική εργασιακή κουλτούρα
Οι οργανισμοί πρέπει να αφήνουν το σύνθημα «έσο έτοιμος» για τους προσκόπους. Οι διευθυντές πρέπει να εξηγούν στους υπαλλήλους τους ότι η υγεία και η ευεξία έχουν την ίδια αξία με την παραγωγικότητα. Είναι σημαντικό για αυτούς οι υπάλληλοί τους να μην φοβούνται ότι θα τιμωρηθούν ή ότι θα επηρεαστεί η ανέλιξή τους όταν απουσιάζουν όταν είναι πραγματικά άρρωστοι. Μια υποστηρικτική κουλτούρα ενδυναμώνει τους υπαλλήλους να παίρνουν αποφάσεις επωφελείς τόσο για την υγεία τους όσο και για τον οργανισμό.
• Ευέλικτο ωράριο και τηλεργασία
Το ευέλικτο και υβριδικό ωράριο και η τηλεργασία επιτρέπουν στους υπαλλήλους να αντιμετωπίζουν ελαφρές ασθένειες ή προσωπικά προβλήματα χωρίς να πιέζουν τον εαυτόν τους να πηγαίνει δουλειά. Τα πιο πάνω βοηθούν επίσης στη μείωση του άγχους και στη βελτίωση του ισοζυγίου μεταξύ εργασίας και ιδιωτικής ζωής, δύο παράγοντες που βοηθούν στην αποφυγή του παρουσιασμού.
• Προγράμματα υγείας και ευεξίας
Οι οργανισμοί μπορούν να λαμβάνουν κάποια προληπτικά μέτρα τα οποία να αμβλύνουν τον παρουσιασμό. Τέτοια μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν τακτικούς ελέγχους υγείας (check-ups), συμβουλευτικές υπηρεσίες, επιχορήγηση γυμναστηρίων και εργαστήρια ψυχικής υγείας. Όταν οι υπάλληλοι γνωρίζουν ότι ο εργοδότης τους επενδύει στην υγεία τους είναι φυσικό να προτεραιοποιούν θέματα υγείας και να ζητούν βοήθεια έγκαιρα.
• Εκπαίδευση διευθυντών
Οι διευθυντές πρέπει να εκπαιδεύονται ώστε να αναγνωρίζουν εύκολα τα συμπτώματα του παρουσιασμού, όπως π.χ. συχνά μικρολάθη, αφηρημάδα κ.λπ.. Πρέπει να συζητούν ανοιχτά το θέμα με τους υπαλλήλους, χωρίς επικριτική διάθεση, και να τους συστήνουν ξεκούραση ή ιατρική βοήθεια όταν χρειάζονται. Η στάση των διευθυντών είναι σημαντική όσον αφορά τη συμπεριφορά των υπαλλήλων στον χώρο εργασίας.
• Ανασκόπηση του όγκου εργασίας και των προσδοκιών
Δύο από τις κύριες αιτίες του παρουσιασμού είναι ο υπερβολικός όγκος εργασίας και τα στενά χρονοδιαγράμματα. Οι διευθυντές πρέπει να ανασκοπούν τακτικά την κατανομή της εργασίας και να διαπιστώνουν ότι αυτή είναι δίκαιη και η διεκπεραίωσή της εφικτή. Η ομαδική εργασία και η ίση κατανομή καθηκόντων προστατεύει τους υπαλλήλους από την εξουθένωση και την ανάληψη μη υλοποιήσεων ευθυνών.
• Βράβευση αποτελεσμάτων και όχι παρουσιών
Η επικέντρωση στα αποτελέσματα δίνει αξία σ’ αυτά (ποσοτικώς και ποιοτικώς) και όχι στις ώρες εργασίας. Με τον τρόπο αυτόν διαψεύδεται η εντύπωση ότι η φυσική παρουσία ενός υπαλλήλου ισοδυναμεί με παραγωγικότητα. Πρέπει να αναγνωρίζονται η αποτελεσματικότητα και η δημιουργικότητά τους και όχι η αντοχή τους.
Επίλογος
Ο παρουσιασμός είναι ένας αόρατος αλλά ισχυρός εχθρός της παραγωγικότητας, του ηθικού και γενικά του οργανισμού. Μπορεί επιφανειακά να φαίνεται ως αφοσίωση, συνήθως όμως αντικατοπτρίζει φόβο, εξουθένωση ή έλλειψη στήριξης. Τυχόν αμέλεια των διευθυντών να τον αντιμετωπίσουν έγκαιρα μπορεί να προκαλέσει χρόνιες επιπτώσεις στους υπαλλήλους και στον οργανισμό. Η προστασία του οργανισμού δεν πρέπει να στοχεύει μόνο στη μείωση των αναρρωτικών αδειών αλλά και στη δημιουργία μιας κουλτούρας εμπιστοσύνης, ενσυναίσθησης και ευεξίας. Οι οργανισμοί, εφαρμόζοντας υποστηρικτική πολιτική, ενθαρρύνοντας ισοζύγιο εργασίας και ιδιωτικής ζωής και αξιολογώντας την παραγωγικότητα και όχι τις ώρες εργασίας, μπορούν να δημιουργήσουν ένα πιο υγιές και πιο παρωθημένο προσωπικό. Με τον τρόπο αυτόν όχι μόνον προστατεύουν τους υπαλλήλους τους αλλά και εξασφαλίζουν και τη δική τους (των οργανισμών) επιτυχία.
* Fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου | Ιδρυτικού μέλους του Κυπριακού Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών και του Κυπριακού Συνδέσμου Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού