Πώς γιορτάζουν τα Χριστούγεννα οι Τουρκοκύπριοι - Οι εορτασμοί μετά το 1974, η ζιβανία, τα κόλλυβα και η Πρωτοχρονιά

Οι χριστουγεννιάτικοι στολισμοί, το εορταστικό τραπέζι και μια σειρά από έθιμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τα Χριστούγεννα για τους Ελληνοκύπριους. Παρά την έντονη εμπορική διάσταση της περιόδου, παραμένει υπαρκτή και καθοριστική η θρησκευτική της βάση, από την οποία αντλούν νόημα και περιεχόμενο οι περισσότερες από αυτές τις πρακτικές. Ενώ για την ελληνοκυπριακή κοινότητα τα Χριστούγεννα αποτελούν κατεξοχήν θρησκευτικό και οικογενειακό ορόσημο, στην τουρκοκυπριακή κοινότητα η εορταστική περίοδος απέκτησε κοσμικό χαρακτήρα, με έμφαση στην Πρωτοχρονιά.
Η Πρωτοχρονιά το επίκεντρο
Για τους Τουρκοκύπριους, η εορταστική περίοδος δεν περιστρέφεται γύρω από τα Χριστούγεννα, αλλά κορυφώνεται την Πρωτοχρονιά. Μάλιστα η 25η Δεκεμβρίου δεν αποτελεί επίσημη αργία για τους εργαζόμενους και δεν συνδέεται με κάποιον θρησκευτικό εορτασμό. Ωστόσο, το κλίμα των ημερών είναι γιορτινό και για πολλούς σηματοδοτεί μια ευκαιρία ξεκούρασης και κοινωνικής συναναστροφής.
Κατά την περίοδο των εορτών, αρκετοί παίρνουν άδεια από την εργασία τους και επιλέγουν να βγουν έξω, πηγαίνοντας σε ταβέρνες ή ξενοδοχεία, είτε στα κατεχόμενα είτε στις ελεύθερες περιοχές. Πολλά εστιατόρια ή ξενοδοχεία διοργανώνουν δε και γιορτινά δείπνα. Παράλληλα, στα σπίτια επικρατεί γιορτινή ατμόσφαιρα, με τους περισσότερους να στολίζουν χριστουγεννιάτικα δέντρα, υιοθετώντας ένα έθιμο που οι Τουρκοκύπριοι θεωρούν ότι έχει κοσμικό χαρακτήρα.
Εορτασμοί μετά το 1974
Οι παλαιότερες γενιές αναφέρουν ότι οι γιορτινές αυτές συνήθειες άρχισαν να διαμορφώνονται κυρίως μετά το 1974. Όπως θυμούνται, στο οικογενειακό τραπέζι εκείνης της περιόδου συνήθιζαν να μαγειρεύουν κλέφτικο, ενώ ως γλυκό προσφέρονταν κατιμέρι ή κανταΐφι. Σε ορισμένες περιοχές, Τουρκοκύπριες γιαγιάδες παρασκεύαζαν ακόμη και τσουρέκι ή φλαούνες, αντανακλώντας τη μακραίωνη συνύπαρξη και την πολιτισμική ώσμωση των κοινοτήτων της Κύπρου.
Οικογενειακό τραπέζι
Η Πρωτοχρονιά αποτελεί το κεντρικό σημείο των γιορτών στην τουρκοκυπριακή κοινότητα. Είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο τα μέλη της οικογένειας να συγκεντρώνονται στα σπίτια των μεγαλύτερων, συνήθως των παππούδων ή των γιαγιάδων. Εκεί τρώνε όλοι μαζί, ανταλλάσσουν δώρα και περνούν τη βραδιά σε οικογενειακό κλίμα. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά «έθιμα» της βραδιάς είναι το παιχνίδι της τόμπολας.
Ιδιαίτερο είναι και το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι. Στο μενού συναντά κανείς γαλοπούλα αλλά και διάφορα κρεατικά, όπως κεμπάπ, σούβλα κ.λπ., ενώ η ζιβανία έχει πάντα τη θέση της στο τραπέζι. Όσον αφορά τα γλυκά, παραδοσιακά παρασκευάζονται κόλλυβα, συχνά με ρόδια που έχουν μαζευτεί από το καλοκαίρι και φυλαχθεί στην κατάψυξη, καθώς και εκμέκ κανταΐφι και άλλα. Μετά την αλλαγή του χρόνου, κάποιοι συνεχίζουν τη βραδιά εκτός σπιτιού, βγαίνοντας για ποτό ή διασκέδαση. Για άλλους, η Πρωτοχρονιά κλείνει ήσυχα, με την οικογένεια και τους στενούς φίλους.
Κοσμικός ο χαρακτήρας των εορτών
Όλες αυτές οι συνήθειες έχουν κυρίως κοινωνικό και οικογενειακό χαρακτήρα και δεν εντάσσονται σε θρησκευτικές πρακτικές. Για την πλειονότητα των Τουρκοκυπρίων, οι γιορτές αντιμετωπίζονται ως περίοδος ξεκούρασης, συνάντησης με την οικογένεια και φίλους και της αλλαγής του έτους.
Οι συντηρητικοί Τουρκοκύπριοι
Υπάρχει, ωστόσο, και μια μικρή αλλά υπαρκτή μερίδα πιο θρησκευόμενων μουσουλμάνων, η οποία κρατά αποστάσεις από αυτές τις πρακτικές, θεωρώντας ότι έχουν πολιτισμική ή θρησκευτική αναφορά στον χριστιανικό κόσμο και, ως εκ τούτου, δεν τις υιοθετεί. Η στάση αυτή δεν είναι κυρίαρχη, αλλά συνυπάρχει στο εσωτερικό της τουρκοκυπριακής κοινότητας, αποτυπώνοντας τη διαφορετικότητα αντιλήψεων γύρω από τον ρόλο της θρησκείας και της παράδοσης στην καθημερινή ζωή.