ΣΟΑΚ: Πολιτικές για συγχωνεύσεις και εξαγορές ώστε να μεγαλώσουν οι κυπριακές επιχειρήσεις

Το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Κύπρου (ΣΟΑΚ) εισηγείται δέσμη πολιτικών που ενισχύουν τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές, με στόχο την αναβάθμιση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας, επισημαίνοντας ότι το πολύ μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων αποτελεί σοβαρό ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξη.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του Συμβουλίου, στην Κύπρο περίπου 90% των επιχειρήσεων απασχολούν λιγότερα από 10 άτομα, στοιχείο που, όπως τονίζει, περιορίζει τη δυνατότητα κλιμάκωσης, επενδύσεων και εξωστρέφειας, τόσο σε επίπεδο επιχειρήσεων όσο και σε επίπεδο οικονομίας.
Γιατί το μέγεθος «μετρά» – και ποιοι είναι οι κίνδυνοι
Το ΣΟΑΚ καταγράφει ότι οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις διαθέτουν πλεονεκτήματα όπως οικονομίες κλίμακας, ισχυρότερη διαπραγματευτική ισχύ, ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, μεγαλύτερη δυνατότητα για καινοτομία (R&D), επιχειρησιακή ανθεκτικότητα και καλύτερη πρόσβαση σε διεθνείς αγορές, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας εξαγωγών ή στρατηγικών συνεργασιών στο εξωτερικό.
Παράλληλα, επισημαίνει ότι το μεγάλο μέγεθος δεν αποτελεί από μόνο του εγγύηση επιτυχίας, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε γραφειοκρατία και οργανωτική ακαμψία, απομάκρυνση από τις ανάγκες του πελάτη και μειωμένη ευελιξία σε ταχέως μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα.
Ανταγωνιστικότητα και μεταρρυθμίσεις
Το Συμβούλιο αναφέρει ότι επανέρχεται στο θέμα, καθώς παρατηρούνται συγκρουόμενες πολιτικές και πρακτικές που συχνά αποθαρρύνουν τις επιχειρήσεις από τη μεγέθυνση.
Παραπέμπει, επίσης, στην κατάταξη παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας του IMD για το 2025, όπου η Κύπρος βρίσκεται στην 44η θέση (μεταξύ 69 χωρών), με την υποχώρηση να αποδίδεται σε επιδείνωση της οικονομικής απόδοσης, κυρίως λόγω μεταβολών στις διεθνείς επενδύσεις, και σε αδυναμίες στις υποδομές, ιδιαίτερα στις βασικές υποδομές.
Το ΣΟΑΚ σημειώνει ότι βρίσκεται σε εξέλιξη προσπάθεια μεταρρυθμίσεων (φορολογία, απονομή δικαιοσύνης, αγορά εργασίας), ενώ παραπέμπει και σε συστάσεις της έκθεσης Μάριο Ντράγκι για το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Παράλληλα, αναφέρει ότι το Υπουργείο Οικονομικών έχει ετοιμάσει σχέδιο δράσης για συγχωνεύσεις και εξαγορές με μέτρα και χρονοδιαγράμματα.
Τι ζητά πριν από τα μέτρα
Το Συμβούλιο θεωρεί ότι πριν από την εφαρμογή πολιτικών πρέπει να:
- τεθούν ξεκάθαροι στρατηγικοί στόχοι,
- αξιολογηθούν παράπλευρες επιπτώσεις (οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον, φυσικοί πόροι),
- γίνει διαχωρισμός ανά τομέα και τύπο επιχειρήσεων που ωφελούνται πραγματικά από την αύξηση μεγέθους,
- αποφευχθούν εμπόδια για τις νεοφυείς επιχειρήσεις (startups), οι οποίες έχουν κρίσιμο ρόλο στην καινοτομία.
Παράλληλα, σημειώνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί πολιτική ενθάρρυνσης συγχωνεύσεων/εξαγορών, συνδυάζοντας ρυθμιστικές απλοποιήσεις, χρηματοδοτική στήριξη και διπλωματικές πρωτοβουλίες, με στόχο ισχυρότερες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στις παγκόσμιες αγορές, διατηρώντας υγιή ανταγωνισμό και βιώσιμη ανάπτυξη.
Τα δεδομένα που πρέπει να συλλεχθούν
Το ΣΟΑΚ ζητά συλλογή στοιχείων και ανάλυση για:
- τομείς που ευνοούνται από οικονομίες κλίμακας,
- τομείς με έντονο διεθνή ανταγωνισμό,
- προοπτικές παραδοσιακών και νέων κλάδων.
Υπογραμμίζει ότι είναι «παράλογο» να ενθαρρύνεται μια επιχείρηση να παραμένει μικρή (π.χ. για να μη χάσει επιδότηση ή για να αποφύγει αυξημένο κόστος συμμόρφωσης) την ώρα που ανταγωνιστές εκτός Κύπρου αξιοποιούν κλίμακα. Καλεί, επίσης, να μελετηθούν παραδείγματα χωρών όπως Σιγκαπούρη, Ιρλανδία, Βραζιλία και Ινδία.
Παράπλευρες επιπτώσεις που πρέπει να «μετρηθούν»
Το Συμβούλιο τονίζει ότι η άμεση συνεισφορά στο ΑΕΠ δεν μπορεί να είναι το μόνο κριτήριο. Ζητά αξιολόγηση της επάρκειας πόρων (εργατικό δυναμικό, ενέργεια, υδροδότηση, υποδομές, συνδεσιμότητα), επιπτώσεων σε τιμές ακινήτων και υπηρεσιών, περιβαλλοντικών επιδράσεων, αλλαγών στην αγορά εργασίας/απολαβές και πιθανών αντιδράσεων από άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Πρακτικές εισηγήσεις
Μεταξύ άλλων, το ΣΟΑΚ εισηγείται:
- ανάπτυξη υποβοηθητικού οικοσυστήματος με startups, επιταχυντές και θερμοκοιτίδες, ενισχύοντας early-stage χρηματοδότηση και mentorship,
- δημόσιες πλατφόρμες διασύνδεσης αγοραστών με κυπριακές επιχειρήσεις προς ανάπτυξη/πώληση,
- ενίσχυση της εξωστρέφειας με προώθηση της Κύπρου ως περιφερειακού κόμβου (ΕΕ–Μέση Ανατολή–Β. Αφρική),
- διμερείς συμφωνίες επενδύσεων για διευκόλυνση ροών κεφαλαίων και επέκταση κυπριακών εταιρειών στο εξωτερικό,
- επενδύσεις σε ψηφιακές υποδομές για due diligence και εξ αποστάσεως συναλλαγές,
- εκπαίδευση επαγγελματιών νομικού/οικονομικού τομέα σε διασυνοριακές M&A,
- επαναξιολόγηση του τρόπου εφαρμογής του de minimis ώστε να μην αποθαρρύνονται συγχωνεύσεις,
- απλοποίηση διαδικασιών, και κατάργηση ή δραστικό περιορισμό τελών/φορολογικών επιβαρύνσεων σε M&A,
- ειδικές μονάδες στο δημόσιο (και στη δικαιοσύνη) για υποθέσεις μεγάλων επιχειρήσεων και M&A,
- ενίσχυση προστασίας μειοψηφικών μετόχων και ορθολογικής εταιρικής διακυβέρνησης, με κίνητρα ένταξης εταιρειών στο ΧΑΚ ή/και άλλα χρηματιστήρια όπου υπάρχει αποτελεσματική εποπτεία,
- άνοιγμα χρηματοδότησης πέραν των τραπεζών: αναζωογόνηση ΧΑΚ, εταιρικά ομόλογα, θεσμικοί επενδυτές (π.χ. συνταξιοδοτικά), προσέλκυση ξένων κεφαλαίων,
- ενίσχυση e-governance και αναθεώρηση κανόνων συμμόρφωσης που επιβαρύνουν δυσανάλογα τις μεγάλες επιχειρήσεις.
«Κλειδί» η χρηματοδότηση
Καταληκτικά, το ΣΟΑΚ επισημαίνει ότι μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες για M&A είναι η εύρεση χρηματοδότησης, λόγω του περιορισμένου ρόλου της εγχώριας κεφαλαιαγοράς και της απουσίας εθνικών χρηματοδοτικών ιδρυμάτων ανάπτυξης. Σε αυτό το πλαίσιο, εισηγείται να επανεξεταστεί η δημιουργία τέτοιου θεσμού ή εναλλακτικών ευέλικτων μηχανισμών, καθώς και συνεργασίες με ευρωπαϊκούς οργανισμούς όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με απώτερο στόχο μείωση κόστους χρηματοδότησης και καλύτερη πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές.
ΚΥΠΕ